ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ

ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ
(1782–1851)
อาณาจักรรัตนโกสินทร์
ລາຊະອານາຈັກສະຫຍາມ
(1851–1932)
ราชอาณาจักรสยาม
ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ; (1782–1851); อาณาจักรรัตนโกสินทร์ລາຊະອານາຈັກສະຫຍາມ; (1851–1932); ราชอาณาจักรสยาม;
	1782–1932
	ບົນ: ທຸງຊາດ (1855–1916); ລ່າງ: ທຸງຊາດ (1917–1932) ; ບົນ: ເຄື່ອງໝາຍຊາດ (1873–1910); ລ່າງ: ເຄື່ອງໝາຍຊາດ (1911–1932)
	ເພງຊາດ: ຈອມຣາຊຈົງຈເຣິນ (1852–1871) ; ບຸຫຼັນລອຍເລື່ອນ (1871–1888) ; ສັນລະເສີນພຣະບາຣະມີ (1888–1932) ; (ໂດຍພຶດຕິໄນ)
	ແຜນທີ່ສະແດງອານາເຂຕຂອງອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ ຄ.ສ. 1809 (ຮວມດິນແດນປະເທດສະລາດ)
	ແຜນທີ່ທາງລັດຖະສາດຂອງລາຊະອານາຈັດສະຫຍາມກ່ອນສົນທິສັນຍາອັງກິດ–ສະຫຍາມ ຄ.ສ. 1909
ເມືອງຫຼວງ	ບາງກອກ
ພາສາທົ່ວໄປ	ໄທ
ສາສະໜາ	ເຖຣະວາດ
ເດມະນິມ	ຊາວສະຫຍາມ
ການປົກຄອງ	ລະບອບລາຊາທິປະໄຕແບບລະບົບສັກດິນາ (1782–1882); ລະບອບສົມບູລະນາຍາສິດທິລາດ (1882–1932)
ພະມະຫາກະສັດ
• 1782–1809	ພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກມະຫາລາດ (ພະອົງທຳອິດ)
• 1868–1910	ພະບາດສົມເດັດພະຈຸລະຈອມເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ
• 1925–1932	ພະບາດສົມເດັດພະປົກເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ (ພະອົງສຸດທ້າຍ)
ສະພານິຕິບັນຍັດ	ອະພິລັດຖະມົນຕີສະພາ (1925–1932)
ຍຸກປະຫວັດສາດ	ຍຸກຕ້ນສະໄໝໃໝ່, ຍຸກສະໄໝໃໝ່
• ສະຖາປະນາ	6 ເມສາ 1782
• ສົງຄາມສະຫຍາມ–ພະມ້າ	1785–1787, 1809–1812
• ສົນທິສັນຍາເບອຣ໌ນີ	20 ມິຖຸນາ 1826
• ກະບົດລາວ	1826–1828
• ອານາມສະຫຍາມຍຸດ	1841–1845
• ສົນທິສັນຍາເບາວ໌ຣິງ	18 ເມສາ 1855
• ວິກິດຕະການວັງໜ້າ	1874–1875
• ສົງຄາມສະຫຍາມ–ຝຣັ່ງ	1893
• ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ່ໜຶງ	1917–1918
• ການປະຕິວັດສະຫຍາມ	24 ມິຖຸນາ 1932
ປະຊາກອນ
• ຄ.ສ. 1800	4,000,000
• ຄ.ສ. 1929	11,506,207
ສະກຸນເງິນ	ພົດດ້ວງ (ຈົນເຖິງ ຄ.ສ. 1904); ບາດ (ຕັ້ງແຕ່ ຄ.ສ. 1904)
ກ່ອນໜ້າ	ຖັດໄປ
	ອານາຈັກທົນບຸຣີ
	ນະຄອນຊຽງໃໝ່
	ນະຄອນລຳປາງ
	ນະຄອນນ່ານ
	ນະຄອນລຳພູນ
	ນະຄອນແພ່
	ອານາຈັກນະຄອນສີທຳມະຣາດ
	ອານາຈັກວຽງຈັນ
	ອານາຈັກຫຼວງພະບາງ
	ອານາຈັກຈຳປາສັກ
ລາຊະອານາຈັກສະຫຍາມ
ອິນດູຈີນຝຣັ່ງ
ລັດນອກສະຫະພັນທະລັດມາລາຍູ
ປັດຈຸບັນເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ	ໄທ; ລາວ; ກຳປູເຈຍ; ມາເລເຊຍ; ມຽນມາ; ຈີນ; ຫວຽດນາມ;

ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ (ໄທ: อาณาจักรรัตนโกสินทร์) ແມ່ນລາຊະອານາຈັກທີ່ສີ່ໃນຍຸກປະຫວັດສາດໄທ ເຮິ່ມຕັ້ງແຕ່ການຍ້າຍເມືອງຫຼວງຈາກຝັ່ງກຸງທົນບຸຣີມາຍັງກຸງເທບມະຫານະຄອນ ຊຶ່ງຕັ້ງຢູ່ທາງຕະເວັນອອກຂອງແມ່ນ້ຳເຈົ້າພະຍາ ພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກມະຫາລາດ ປະຖົມກະສັດແຫ່ງລາຊະວົງຈັກກີ ສະເດັດຂຶ້ນຄອງລາຊະສົມບັດ ເມື່ອວັນທີ 6 ເມສາ ຄ.ສ. 1782

ຄຶ່ງທຳອິດຂອງສະໄໝນີ້ເປັນການເພິ່ມພູນອຳນາດຂອງອານາຈັກ ເຖິກຂັດຈັງຫວະດ້ວຍຄວາມຂັດແຍ້ງເປັນຮະຍະກັບພະມ້າ ຫວຽດນາມ ແລະລາວ ສ່ວນຄຶ່ງຫຼັງນັ້ນເປັນການຜະເຊິນກັບປະເທດເຈົ້າອານານິຄົມ ອັງກິດ ແລະຝຣັ່ງ ຈົນທຳໃຫ້ສະຫຍາມເປັນປະເທດດຽວໃນອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ທີ່ບໍ່ຕົກເປັນອານານິຄົມຂອງຕະເວັນຕົກ ຜົນກະທບຈາກໄພຄຸກຄາມນັ້ນ ນຳໃຫ້ອານາຈັກພັດທະນາໄປສູ່ລັດຖະຊາດສະໄໝໃໝ່ທີ່ຮວມອຳນາດເຂົ້າສູ່ສູນກາງ ໂດຍມີພົມແດນທີ່ຮ່ວມກັບຊາດຕະເວັນຕົກ ສະໄໝນີ້ມີພັດທະນາການທາງເສດຖະກິດແລະສັງຄົມທີ່ສຳຄັນ ດ້ວຍການເພຶ່ມການຄ້າກັບຕ່າງປະເທດ ການເລິກທາດ ແລະການຂະຫຍາຍການສຶກສາແກ່ຊົນຊັ້ນກາງທີ່ເກິດຂຶ້ນ ຢ່າງໄຮກົຕາມ ບໍ່ມີການປະຕິຮູປທາງການເມືອງຢ່າງແທ້ຈິງກະທັ່ງລະບອບສົມບູລະນາຍນສິດທິລາດເຖິກແທນທີ່ດ້ວຍລະບອບລາຊາທິປະໄຕພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ ໃນການປະຕິວັດສະຫຍາມ ຄ.ສ. 1932

ການກໍ່ຕັ້ງ

ລາຊະການທີ 1 ຊົງຟື້ນຟູລະບົບສັງຄົມແລະລະບົບການເມືອງຂອງອານາຈັກອະຍຸດທະຍາ ຊົງອອກກົດໝາຍຕາສາມດວງ ປະມວນກົດໝາຍໃໝ່ ຊົງຟື້ນຟູພິທີໃນລາຊະສຳນັກ ແລະຊົງບັນຍັດວິໄນສົງ ການປົກຄອງແບ່ງອອກເປັນຫົກກົມ ໂດຍໃນຈຳນວນນີ້ສີ່ກົມມີໜ້າທີ່ປົກຄອງດິນແດນໂດຍຊະເພາະ ກົມກະລາໂຫມປົກຄອງທາງໃຕ້ ກົມມະຫາດໄທປົກຄອງທາງເໜືອແລະຕະເວັນອອກ ກົມພະຄັງປົກຄອງດິນແດນທີ່ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງພະນະຄອນ ແລະກົມເມືອງປົກຄອງພື້ນທີ່ຮອບພະນະຄອນ ສ່ວນອີກສອງກົມນັ້ນຄື ກົມນາແລະກົມວັງ ກອງທັບຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມຂອງອຸປຮາດຊຶ່ງມັກຈະເປັນພະອະນຸຊາໃນພະມະຫາກະສັດ ພະມ້າເຫັນຄວາມວຸ່ນວາຍ ປະກອບກັບການໂຄ່ນລົ້ມສົມເດັດພຣະເຈົ້າກຸງທົນບຸຣີ ຈຶງໄດ້ຮຸກຮານສະຫຍາມອີກໃນ ຄ.ສ. 1785 ພະມ້າເຖິກຂັບອອກຈາກລ້ານນາ ເມື່ອ ຄ.ສ. 1792 ໂດຍການຮຸກຮານສະຫຍາມຄັ້ງສຸດທ້າຍເກິດຂຶ້ນໃນ ຄ.ສ. 1809 ລາຊະການທີ 1 ສະຫວັນຄົດໃນ ຄ.ສ. 1809 ພະອົງໄດ້ປະກາດຄວາມເປັນເຈົ້າດິນແດນຂອງສະຫຍາມເໜືອກວ່າປະເທດໄທໃນປັດຈຸບັນມາກ

↑ Lieberman, Victor (2003). Strange Parallels: Volume 1, Integration on the Mainland: Southeast Asia in Global Context, c.800–1830 (Studies in Comparative World History) (Kindle ed.). p. 295. ISBN 978-0521800860. "Siam's population must have increased from c. 2,500,000 in 1600 to 4,000,000 in 1800."
↑ "Number of population in Thailand : 1911 - 1990 census years". web.nso.go.th. National Statistical Office. 2004. Archived from the original on 2022-03-24. Retrieved 14 January 2022.

[1] Lieberman, Victor (2003). Strange Parallels: Volume 1, Integration on the Mainland: Southeast Asia in Global Context, c.800–1830 (Studies in Comparative World History) (Kindle ed.). p. 295. ISBN 978-0521800860. "Siam's population must have increased from c. 2,500,000 in 1600 to 4,000,000 in 1800."

[2] "Number of population in Thailand : 1911 - 1990 census years". web.nso.go.th. National Statistical Office. 2004. Archived from the original on 2022-03-24. Retrieved 14 January 2022.

[1]

[2]