ພຣະຣາຊອານາຈັກລາວ
ບົດຄວາມນີ້ອາດຈະໄດ້ຮັບການຂະຫຍາຍທີ່ມີຂໍ້ຄວາມທີ່ແປຈາກບົດຄວາມທີ່ສອດຄ່ອງກັນເປັນອັງກິດ ກົດ [ສະແດງ] ສຳລັບຄຳແນະນຳການແປທີ່ສຳຄັນ
|
ພຣະຣາຊອານາຈັກລາວ
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1947–1975 | |||||||||||||
.svg) ທຸງຊາດ
 ເຄື່ອງໝາຍຊາດ
| |||||||||||||
.svg) | |||||||||||||
| ສະຖານະ | ອານານິຄົມຝຣັ່ງ(1947–1953) ລະບອບລັດຖະທຳມະນູນ (1953–1975) | ||||||||||||
| ເມືອງຫຼວງ | ວຽງຈັນ (ບໍລິຫານ) ຫຼວງພະບາງ (ລາຊະວົງ) | ||||||||||||
| ເມືອງໃຫຍ່ທີ່ສຸດ | ວຽງຈັນ | ||||||||||||
| ພາສາທົ່ວໄປ | ພາສາລາວ ພາສາຝຣັ່ງ | ||||||||||||
| ການປົກຄອງ | ລັດຖະທຳມະນູນທີ່ເປັນເອກະພາບ | ||||||||||||
| ກະສັດ | |||||||||||||
• 1947–1959 | ເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສະຫວ່າງວົງ | ||||||||||||
• 1959–1975 | ພະເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສະຫວ່າງວັດທະນາ | ||||||||||||
| ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ | |||||||||||||
• 1947–1948 (ກ່ອນ) | ເຈ້າສຸວັນນະລາດ | ||||||||||||
• 1962–1975 (last) | ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ[lower-alpha 1] | ||||||||||||
| ປະຫວັດສາດ | |||||||||||||
• ຄວາມເປັນເອກະລາດ | 11 ພຶດສະພາ 1947 | ||||||||||||
• ເອກະລາດ | 22 ຕຸລາ 1953 | ||||||||||||
• ການຍອມຮັບຂອງສະຫະປະຊາຊາດ | 14 ທັນວາ 1955 | ||||||||||||
• ການປະຕິວັດຂອງພັກປະຕິວັດປະຊາຊົນລາວ | 23 ສິງຫາ 1975 | ||||||||||||
| 2 ທັນວາ 1975 | |||||||||||||
| ປະຊາກອນ | |||||||||||||
• | 3,100,000 | ||||||||||||
| ສະກຸນເງິນ | ກີບ | ||||||||||||
| ຂັບລົດດ້ານ | right | ||||||||||||
| ລະຫັດໂທລະສັບ | 856 | ||||||||||||
| ລະຫັດ ISO 3166 | LA | ||||||||||||
| |||||||||||||
| ປັດຈຸບັນເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ | ປະເທດລາວ | ||||||||||||
ພະລາຊະອານາຈັກລາວ (ຄຳເຄົ້າ: ພຣະຣາຊອານາຈັກລາວ) ແມ່ນລາຊາທິປະໄຕພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນທີ່ປົກຄອງລາວເລີ່ມຕົ້ນດ້ວຍເອກະລາດຂອງຕົນໃນວັນທີ ໙ ພະຈິກ ໑໙໕໓ ລະບອບການປົກຄອງໄດ້ມີຊີວິດລອດຈົນເຖິງເດືອນທັນວາປີ ໑໙໗໕ ເມື່ອກະສັດອົງສຸດທ້າຍ ພະເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສະຫວ່າງວັດທະນາ ຍອມຈຳນົນຕໍ່ປະເທດລາວ ຜູ້ທີ່ຍົກເລີກລະບອບກະສັດດ້ວຍໂປດປານລັດທິມາກ-ເລນິນ ເອີ້ນວ່າ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ເຊິ່ງໄດ້ຄວບຄຸມປະເທດລາວຕັ້ງແຕ່ນັ້ນມາ[1]
ດ້ວຍການປົກຄອງຕົນເອງກັບລັດຖະທຳມະນູນສະບັບໃໝ່ໃນປີ ໑໙໔໗ ເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງສະຫະພາບຝຣັ່ງ ແລະສະຫະພັນທີ່ມີສ່ວນທີ່ເຫຼືອຂອງອິນດູຈີນຝຣັ່ງ[2] ໃນປີ 1953 ຝຣັ່ງລາວ ສົນທິສັນຍາໄດ້ສ້າງຕັ້ງອຳນາດອະທິປະໄຕ ປະເທດລາວເອກະລາດ ແຕ່ບໍ່ໄດ້ກຳນົດວ່າໃຜຈະເປັນຜູ້ປົກຄອງປະເທດ ໃນຊຸມປີຕໍ່ມາ ສາມກຸ່ມນໍາພາໂດຍອັນທີ່ເອີ້ນວ່າ ສາມເຈົ້າຊາຍ ຜິດຖຽງກັບອຳນາດ: ຄວາມເປັນກາງພາຍໃຕ້ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ພັກຂວາປີກພາຍໃຕ້ບຸນອຸ້ມ ນະ ຈຳປາສັກ ແລະປີກຊ້າຍແນວລາວຮັກຊາດ ຫວຽດນາມເໜືອສະໜັບສະໜູນ (ດຽວນີ້ເອີ້ນວ່າ ປະເທດລາວ) ພາຍໃຕ້ເຈົ້າສຸພານຸວົງ ແລະນາຍົກລັດຖະມົນຕີໃນອະນາຄົດ ໄກສອນ ພົມວິຫານ
ປະຫວັດສາດ[ດັດແກ້]
ລາຊະອານາຈັກລາວໄດ້ຖືກປະກາດຢ່າງເປັນທາງການ ເມື່ອລັດຖະທຳມະນູນສະບັບໃໝ່ໄດ້ຖືກປະກາດໃຊ້ໃນປີ 1947 ເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງອານານິຄົມຝຣັ່ງ[3] ແລະໄດ້ຮັບເອກະລາດເຕັມທີ່ໃນປີ 1953
ລັດຖະບານ[ດັດແກ້]
ປະຕິບັດຕາມຝຣັ່ງລາວສົນທິສັນຍາປີ 1953 ເຊິ່ງໃຫ້ປະເທດລາວເປັນເອກະລາດ ລັດຖະບານລາວໄດ້ຄວບຄຸມປະເທດ ສົນທິສັນຍາສະບັບນີ້ໄດ້ສ້າງຕັ້ງລະບອບກະສັດລັດຖະທຳມະນູນ ກັບເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສະຫວ່າງວົງເປັນກະສັດ ແລະເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີ
ມີຄວາມພະຍາຍາມຫລາຍຢ່າງໂດຍສາມເຈົ້າຊາຍແລະເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສະຫວ່າງວັດທະນາເພື່ອສ້າງຕັ້ງລັດຖະບານປະສົມ ລັດຖະບານເອກະພາບແຫ່ງຊາດຊຸດທຳອິດໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1958 ພາຍໃຕ້ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ແຕ່ລົ້ມລົງພາຍຫຼັງສອງເດືອນ ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ຜູ້ທີ່ຢູ່ພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງລັດຖະມົນຕີຂອງລາວ ແລະໄດ້ຮັບຄຳແນະນຳຈາກກະສັດ ໄດ້ເຮັດການຕົກລົງກັບອ້າຍຂອງລາວແມ່ນສຸພານຸວົງ
ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາໃຫ້ພັກຄອມມິວນິດສອງບ່ອນນັ່ງຢູ່ໃນຫ້ອງວ່າການລັດຖະບານແລະໃນການກັບຄືນ ສຸພານຸວົງຈະລວມເອົາ 1,500 ຂອງລາວ 6,000 ກອງທັບຄອມມິວນິດເຂົ້າໄປໃນກອງທັບຕໍາແຫນ່ງ ເຈົ້າສຸພານຸວົງໄດ້ຮັບຕຳແໜ່ງເປັນລັດຖະມົນຕີກະຊວງແຜນການສ້າງສາຄືນໃໝ່ແລະການຫັນເປັນຕົວເມືອງ ໃນຂະນະທີ່ສະມາຊິກອີກຄົນໜຶ່ງຂອງພັກຄອມມູນິດ ຖືກແຕ່ງຕັ້ງໃຫ້ເປັນລັດຖະມົນຕີວ່າການກະຊວງສາສະໜາແລະສິລະປະວິຈິດສິນ
ທະຫານ[ດັດແກ້]
ພຣະລາຊະອານາຈັກລາວໄດ້ແບ່ງອອກເປັນຫ້າເຂດທະຫານກອງກຳລັງປະກອບອາວຸດພຣະລາຊະອານາຈັກລາວໄດ້ຮັບຜິດຊອບສຳລັບການປ້ອງກັນປະເທດ ປະກອບມີສາມສາຂາບໍລິການ: ກອງທັບພຣະລາຊະອານາຈັກລາວ ກອງທັບເຮືອພຣະລາຊະອານາຈັກລາວ ເຊິ່ງຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມຂອງກະຊວງປ້ອງກັນປະເທດໃນວຽງຈັນ
ສະຫະລັດອາເມລິກາໄດ້ສະຫນອງໃຫ້ກອງທັບເຮືອພຣະລາຊະອານາຈັກລາວ ມີເຮືອລາດຕະເວນແມ່ນ້ຳ 20 ລຳ ແລະຍານລົງຈອດສະເທິນນ້ຳສະເທິນບົກ 16 ລຳ ໃນລະຫວ່າງປີ 1962 - 1971 ສະຫະລັດອາເມລິກາສະໜອງໃຫ້ແກ່ປະເທດລາວດ້ວຍປະມານ 500 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດໃນການຊ່ວຍເຫຼືອດ້ານການທະຫານ
ການພົວພັນຕ່າງປະເທດ[ດັດແກ້]
ລັດຖະບານລາວມີຄວາມສຳພັນໃກ້ຊິດກັບສະຫະລັດອາເມລິກາ ເຊິ່ງໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອປະເທດແລະຊ່ວຍໃນການໂຄສະນາຕໍ່ຕ້ານ ປະເທດລາວແລະຄອມມິວນິສຫວຽດນາມເໜືອຖືກເຄື່ອນໄຫວ ໃນລະຫວ່າງປີ 1957 ສະຫະລັດອາເມລິກາໃຊ້ຈ່າຍຕໍ່ຫົວຄົນເພື່ອການຊ່ວຍເຫລືອຕ່າງປະເທດໃຫ້ປະເທດລາວກ່ວາມັນມີຢູ່ໃນປະເທດອື່ນໆ ເຮັດໄດ້ປະມານ 150 ໂດລາສະຫະລັດຕໍ່ຄົນລາວ ສອງເທົ່າຂອງລາຍໄດ້ສະເລ່ຍຕໍ່ປີຂອງຄົນ ເງິນຈຳນວນໜຶ່ງໄດ້ໄປສະໜັບສະໜູນຊາວອາເມລິກັນຜູ້ສະໝັກໃນການເລືອກຕັ້ງ ໃນຂະນະທີ່ເງິນອື່ນໆໄດ້ໄປຫາໂຄງການເພື່ອສະໜັບສະໜູນເງິນຕາທ້ອງຖິ່ນແມ່ນກີບລາວ[4]
ພະເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສະຫວ່າງວັດທະນາໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມສະຫະລັດອາເມລິກາໃນປີ 1963 ພົບປະກັບປະທານປະເທດ ຈອນ ແຄແນດີ
ປະເທດລາວກໍ່ໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜູນຈາກປະເທດຝະຣັ່ງ ອົດສະຕະຣາລີ ພະມ້າ (ມຽນມາ) ໄທ ແລະປະເທດຢີ່ປຸ່ນ
ການບຸກລຸກແລະສົງຄາມກາງເມືອງ[ດັດແກ້]
ໃນປີ 1960 ທ່າມກາງຊຸດກະບົດ ການຕໍ່ສູ້ກັນລະຫວ່າງກອງທັບພຣະຣາຊອານາຈັກລາວແລະສະຫະພາບໂຊວຽດກັບຄືນ ຄອມມິວນິດປະເທດລາວ ລັດຖະບານຊົ່ວຄາວແຫ່ງທີສອງຂອງເອກະພາບແຫ່ງຊາດ ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ໃນປີ 1962 ພິສູດແລ້ວວ່າບໍ່ປະສົບຜົນສຳເລັດ ແລະສະຖານະການຊຸດໂຊມລົງຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ຫລັງຈາກນັ້ນເປັນຂໍ້ຂັດແຍ່ງໃນປະເທດລາວ ໄດ້ກາຍເປັນຈຸດສຸມສຳລັບການແຂ່ງຂັນກັນຂອງປະເທດມະຫາອຳນາດ ໃນລະຫວ່າງ ການຮຸກຮານຫວຽດນາມເໜືອຂອງປະເທດລາວ ປະເທດລາວໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜູນທາງທະຫານໂດຍກອງທັບປະຊາຊົນຫວຽດນາມແລະຫວຽດກົ່ງ
ລາວຖືກດຶງເຂົ້າໄປໃນສົງຄາມຫວຽດນາມ ນັບຕັ້ງແຕ່ພາກສ່ວນຂອງລາວໄດ້ຖືກບຸກລຸກແລະຄອບຄອງໂດຍຫວຽດນາມເໜືອ ສໍາລັບການນໍາໃຊ້ເປັນເສັ້ນທາງການສະຫນອງສໍາລັບສົງຄາມຂອງຕົນຕໍ່ຕ້ານພາກໃຕ້ຂອງຫວຽດນາມ ໃນການຕອບໂຕ້ ສະຫະລັດອາເມລີກາໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນຂະບວນການວາງລະເບີດຕໍ່ຕ້ານ ຕຳແໜ່ງຫວຽດນາມເໜືອສະຫນັບສະຫນູນເປັນປົກກະຕິແລະສະຫມໍ່າສະເຫມີຕ້ານກຳລັງຄອມມິວນິດໃນປະເທດລາວ ລວມທັງຜູ້ທີ່ນຳພາໂດຍພົນເອກ ວາງເປົາ ຊາວມົ້ງ ແລະສະໜັບສະໜູນກອງທັບສາທາລະນະລັດຫວຽດນາມໃຕ້ ການບຸກລຸກເຂົ້າໄປໃນລາວ ໄດ້ສະໜອງເຄື່ອງໃຊ້ຕ່າງໆຝຶກອົບຮົມແລະການສະໜອງທຶນໃຫ້ແກ່ລັດຖະບານສູນກາງ
ໃນປີ 1968 ກອງທັບຫວຽດນາມເໜືອໄດ້ເປີດການໂຈມຕີຫຼາຍພາກສ່ວນຊ່ວຍເຫຼືອປະເທດລາວຕໍ່ສູ້ກັບກອງທັບພຣະຣາຊອານາຈັກລາວ ການໂຈມຕີດັ່ງກ່າວສົ່ງຜົນໃຫ້ທະຫານສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນກຳລັງທັບມ້າງ ເຮັດໃຫ້ຂໍ້ຂັດແຍ່ງເກີດຂື້ນກັບກຳລັງທີ່ບໍ່ແນ່ນອນຍົກຂຶ້ນມາໂດຍສະຫະລັດອາເມລີກາແລະໄທ
ການຖິ້ມລະເບີດທາງອາກາດຢ່າງຫລວງຫລາຍຕໍ່ ກຸ່ມປະເທດລາວແລະກອງທັບປະຊາຊົນຫວຽດນາມໄດ້ຖືກປະຕິບັດໂດຍສະຫະລັດອາເມລີກາໄດ້ຖືກລາຍງານວ່າປະເທດລາວຖືກໂຈມຕີໂດຍສະເລ່ຍການວາງລະເບີດ B-52 ທຸກໆ 8 ນາທີ 24 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື້ ລະຫວ່າງປີ 1964 ແລະ 1973 ເຄື່ອງບິນຖິ້ມລະເບີດສະຫະລັດອາເມລີກາຫຼຸດລົງຫຼາຍລະເບີດສຸດປະເທດລາວ ໃນໄລຍະເວລານີ້ກ່ວາໄດ້ຖືກຖິ້ມໃນລະຫວ່າງທັງຫມົດຂອງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ ໃນຈຳນວນລະເບີດຈຳນວນ 260 ລ້ານໜ່ວຍທີ່ຖືກລະເບີດ ໂດຍສະເພາະໃນແຂວງຊຽງຂວາງຢູ່ໃນທົ່ງໄຫຫິນ ລູກລະເບີດປະມານ 80 ລ້ານໜ່ວຍບໍ່ໄດ້ລະເບີດ ປ່ອຍໃຫ້ເປັນມໍລະດົກຕາຍ[5]
ການລົ້ມລົງຂອງລັດຖະບານ[ດັດແກ້]
ສຸດທ້າຍໄດ້ມີການຢຸດຍິງເມື່ອເດືອນກຸມພາ 1973 ຕາມດ້ວຍສັນຍາສັນຕິພາບປາຣີ ລະຫວ່າງສະຫະລັດອາເມລິກາແລະຫວຽດນາມເໜືອ ໃນເດືອນເມສາ 1974 ລັດຖະບານຊົ່ວຄາວຂອງເອກະພາບແຫ່ງຊາດອື່ນໆໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ ກັບເຈົ້າຊາຍສຸວັນນາພູມາເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ເຖິງຢ່າງໃດກໍ່ຕາມໂດຍເວລານີ້ ກອງທັບປະເທດລາວກຳລັງຄວບຄຸມພື້ນທີ່ໃຫຍ່ຂອງປະເທດແລະຕາມດ້ວຍເຫດການຍຶດນະຄອນໄຊງ່ອນແລະພະນົມເປນເຖິງກອງກຳລັງຄອມມູນິດໃນເດືອນເມສາ 1975 ກຳຈັດໂອກາດຂອງພັນທະມິດລັດຖະບານປະສົມໃດໆ ສ້າງຕັ້ງຂື້ນໃນປະເທດລາວ[6] ຕໍ່ດ້ວຍໄຊຊະນະຄອມມູນິດໃນທັງສອງປະເທດ ພວກເຂົາກ້າວຫນ້າເຖີງວຽງຈັນ
ເມື່ອວັນທີ່ 2 ທັນວາທີ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ເຈົ້າວົງສະຫວ່າງໄດ້ສົ່ງຈົດໝາຍສະຫຼະລາຊະສົມບັດສະບັບຫຍໍ້ຂອງພະເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສະຫວ່າງວັດທະນາໄປທີ່ປະເທດລາວ ສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕປະຊາຊົນລາວໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນກັບເຈົ້າສຸພານຸວົງເປັນປະທານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ເຮັດໜ້າທີ່ເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີແລະເລຂາທິການໃຫຍ່ຂອງພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ
ຜົນສະທ້ອນ[ດັດແກ້]
ປົກຄອງແລະການພັດທະນາ.ເວົ້າອີກຢ່າງ ໜຶ່ງ, ປະເທດທີ່ປະສົບຜົນ ສຳ ເລັດເປັນເອກະລາດບໍ່ໄດ້ເຫັນວ່າລະບົບເສດຖະກິດ ເໝາະ ສົມກັບຄວາມກ້າວ ໜ້າ ຂອງພວກເຂົາ, ນັ້ນແມ່ນເຫດຜົນທີ່ພວກເຂົາຍັງອາໄສປະເທດທີ່ພັດທະນາໃນປະຈຸບັນ. ພວກເຂົາຍັງຄົງເປັນປະຊາຊົນທີ່ເພິ່ງພາອາໄສ, ເຖິງແມ່ນວ່າພວກເຂົາໄດ້ປະກາດການປົດປ່ອຍຂອງພວກເຂົາແລ້ວ. ການພັດທະນາຍັງປະກອບດ້ວຍການຂາດໂຄງປະກອບການປົກຄອງ - ສັງຄົມທີ່ ໝັ້ນ ຄົງ, ນັ້ນແມ່ນເຫດຜົນທີ່ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງພົນລະເມືອງສູງທີ່ເຮັດໃຫ້ຄວາມອຶດຫິວ, ຄວາມອຶດຫິວແລະພະຍາດເກີດຂື້ນ. ສະພາບການນີ້ຍັງເຮັດໃຫ້ຂາດພື້ນຖານໂຄງລ່າງແລະວິທີການທາງດ້ານເຕັກນິກເນື່ອງຈາກວ່າບໍ່ມີການຜະລິດໃນທ້ອງຖິ່ນ, ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າຊັບພະຍາກອນທີ່ ຈຳ ເປັນຕ້ອງໄດ້ ນຳ ເຂົ້າ. ໃນທາງກົງກັນຂ້າມ, ບັນດາປະເທດເຫຼົ່ານີ້ມີແນວໂນ້ມທີ່ຈະບໍ່ດຸ່ນດ່ຽງລະບົບສັງຄົມໂດຍການຫັນເປັນອຸດສາຫະ ກຳ ໃນປະເທດແລະເຮັດໃຫ້ແຫຼ່ງທຶນຄ່ອຍໆຫລຸດລົງ. ດ້ວຍເຫດຜົນດັ່ງກ່າວ, ໜີ້ ຕ່າງປະເທດເກີດຂື້ນ, ເຊິ່ງກໍ່ໃຫ້ເກີດການເພິ່ງພາອາໄສລັດຕ່າງປະເທດຫຼາຍຂື້ນຍ້ອນການສະກັດກັ້ນຜົນປະໂຫຍດ. ໃນປະຈຸບັນ, ປະຊາຊົນທີ່ດ້ອຍພັດທະນາບາງຄົນມັກຈະຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການເຈລະຈາທາງການເມືອງເນື່ອງຈາກຄວາມບໍ່ເປັນໄປໄດ້ໃນການຈ່າຍ ໜີ້ ຕ່າງປະເທດຂອງພວກເຂົາ, ທີ່ໄດ້ມາໃນລະຫວ່າງຂັ້ນຕອນການຫັນປ່ຽນ.
ອ້າງອິງ[ດັດແກ້]
- ↑ Held the position several times.
- ↑ "About this Collection - Country Studies". loc.gov. Retrieved 21 March 2018.
- ↑ "Library of Congress - Laos - The Kingdom of Laos". loc.gov. Retrieved 21 March 2018.
- ↑ Cite error: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedkingdomoflaos2 - ↑ John Holt (2009). Page 110. Spirits of the Place: Buddhism and Lao Religious Culture.
- ↑ MacKinnon, Ian. "Forty years on, Laos reaps bitter harvest of the secret war", The Guardian, 3 December 2008. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 7 May 2010
- ↑ "Laos". state.gov. Retrieved 21 March 2018.
