Jump to content

ສະຫະພາບໂຊວຽດ

ຈາກ ວິກິພີເດຍ
ສະຫະພາບສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມໂຊວຽດ

Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик (ພາສາລັດເຊຍ)
1922–1991
ທຸງຊາດສະຫະພາບໂຊວຽດ
ທຸງຊາດ
ເຄື່ອງໝາຍຂອງລັດຂອງສະຫະພາບໂຊວຽດ
ເຄື່ອງໝາຍຂອງລັດ
ຄຳຂວັນПролетарии всех стран, соединяйтесь!
("ຜູ້ອອກແຮງງານຂອງໂລກ ສາມັກຄີ!")
ເພງຊາດ
ສະຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ 1945–91
ສະຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ 1945–91
ເມືອງຫຼວງມົດສະກູ
55°45′N 37°37′E / 55.750°N 37.617°E / 55.750; 37.617
ເມືອງໃຫຍ່ທີ່ສຸດcapital
ພາສາທົ່ວໄປພາສາລັດເຊຍ[1][2]
ກຸ່ມຊົນເຜົ່າ
(1989)
ສາສະໜາ
ລັດສ່ວນບົດເລື່ອງທົ່ວ (ນິຕິໄນ) [2][3]
State atheism (de facto)
ເດມະນິມໂຊວຽດ
ການປົກຄອງ
  • 1922–1990:
    ລັດທິມາກ-ເລນິນສັງຄົມນິຍົມພັກດຽວ[4][5][6][7]
  • 1990–91:
    ສາທາລະນະລັດເຄິ່ງປະທານາທິບໍດີ[8]
ຜູ້ນຳ 
• 1922–1924
ວາລາດິເມຍ ເລນິນ
• 1924–1953
ໂຈເຊັບ ສະຕາລິນ
• 1953–1964
ນີກີຕາ ຄລຸຊຊອຟ
• 1964–1982
ເລໂອນິດ ແບລັຈເນັບ
• 1982–1984
ຍູຣີ ແອນໂດໂປຟ
• 1984–1985
ໂຄນສະຕັນຕິນ ເຊຍເນນໂຄ
• 1985–1991
ມິຮາອິລ ໂກບາຊອຟ
ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ 
• 1922–1924 (first)
ວາລາດິເມຍ ເລນິນ
• 1991 (last)
ອີວານ ຊີລາເຍັຟ
ສະພານິຕິບັນຍັດກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຂອງໂຊວຽດ
(1922–1938)
ຊາຊົນສູງສຸດຂອງໂຊວຽດ
(1938–1991)
ສັນຊາດຂອງໂຊວຽດ
ສະຫະພາບຂອງໂຊວຽດ
ຍຸກປະຫວັດສາດສະ​ຕະ​ວັດ​ທີ່ 20
30 ທັນວາ 1922 1922
22 ມິຖຸນາ 1941
9 ພຶດສະພາ 1945
• ຍອມຮັບກັບສະຫະປະຊາຊາດ
24 ຕຸລາ 1945
• ລັດຖະທຳມະນູນສຸດທ້າຍໄດ້ຮັບຮອງເອົາ
9 ຕຸລາ 1977
1 ກໍລະກົດ 1991
19–22 ສິງຫາ 1991
8 ທັນວາ 1991
26 ທັນວາ 1991 1991
ພື້ນທີ່
• ລວມ
22,402,200 ຕາລາງກິໂລແມັດ (8,649,500 ຕາລາງໄມລ໌) (today=}})
ປະຊາກອນ
• 1991 ປະມານ
293 ລ້ານ (ທີ່ 3)
8.4 ຕໍ່ຕາລາງກິໂລແມັດ (21.8 ຕໍ່ຕາລາງໄມລ໌)
GDP (ລາຄາຕະຫຼາດ)(ປະມານ)
$9,200 (28th)
HDI (1990)0.920[9]
ສູງຫຼາຍ
ສະກຸນເງິນລູເບີລ (руб) (SUR)
ເຂດເວລາ(UTC+2 to +12)
ລະຫັດໂທລະສັບ+7
ລະຫັດ ISO 3166SU
ລະຫັດອິນເຕີເນັດ.su[3]
ກ່ອນໜ້າ
ຖັດໄປ
ສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນບູຮາລັນໂຊວຽດ
ສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມໂຊວຽດເບັຍໂລຣັຊເຊີຍ
ປະເທດເອສໂຕເນຍ
ປະເທດຟິນແລນດ໌
ສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນໂຮເຣັຊໂຊວຽດ
ລາຊະອານາຈັກໂຣມາເນຍ
ປະເທດລັດເວຍ
ປະເທດລິທົວເນຍ
ສະຫະພັນສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມໂຊວຽດລັດເຊຍ
ສາທາລະນະລັດໂປໂລຍຄັ້ງທີ 2
ສະຫະພັນສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມໂຊວຽດທຣານສ໌ໂຄແຄຊັສ
ສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຕູວານ
ສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມໂຊວຽດຢູເຄຣນ
ປະເທດອາກເມນີ
ປະເທດອາແຊກບາຍຊັງ
ປະເທດບີເອໂລລຸດ
ປະເທດເອສໂຕເນຍ
ປະເທດຈໍຣ໌ເຈຍ
ຄາຊັກສະຖານ
ປະເທດຄີຣ໌ກີຊສະຖານ
ປະເທດລັດເວຍ
ປະເທດລິທົວເນຍ
ປະເທດມອລໂດວາ
ປະເທດຣັສເຊຍ
ປະເທດທາຈິກິສະຖານ
ປະເທດເທີຣ໌ກເມນີສະຖານ
ປະເທດຢູເຄຣນ
ປະເທດອຸຊແບກີສະຖານ
# ^ Declaration № 142-Н of the Soviet of the Republics of the Supreme Soviet of the Soviet Union, formally establishing the dissolution of the Soviet Union as a state and subject of international law. (ລັດເຊຍ)
  1. ^ Original lyrics used from 1944 to 1956. No lyrics from 1956 to 1977. Revised lyrics from 1977 to 1991.
  2. ^ All-union official since 1990, constituent republics had the right to declare their own official languages.
  3. ^ Assigned on 19 September 1990, existing onwards.

ສະຫະພາບສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມໂຊວຽດ (ລັດເຊຍ: Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик - CCCP; ອັງກິດ: Union of Soviet Socialist Republics – USSR) ຊື່ຫຍໍ້ ສະຫະພາບໂຊວຽດ (ອັງກິດ: Soviet Union) ແມ່ນລັດທີ່ມີອຳນາດອະທິປະໄຕຂອງລັດຖະບານກາງໃນພາກເໜືອຂອງເອີຣົບເຊິ່ງມີມາແຕ່ປີ 1922 ເຖິງປີ 1991.[10] ໃນນາມສະຫະພາບຂອງຫຼາຍລະດັບຊາດສາທາລະນະລັດໂຊວຽດ[lower-alpha 1] ໃນພາກປະຕິບັດລັດຖະບານແລະເສດຖະກິດຂອງມັນໄດ້ເປັນໃຈກາງສູງ ປະເທດນີ້ແມ່ນລັດໜຶ່ງດຽວ ປົກຄອງໂດຍພັກຄອມມູນິດກັບມົສກູເປັນນະຄອນຫຼວງໃນສາທາລະນະລັດທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ ສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມລັດຖະບານກາງໂຊວຽດລັດເຊຍ ເຂດຕົວເມືອງໃຫຍ່ອື່ນໆແມ່ນຢູ່ແລນິນກຣາດ ຄຽຟ ມິນສຄ໌ ທາຊເຄັນຕ໌ ອາລມາອາຕາ ແລະນໍວໍຊີບີສຄ໌ ຍາວກວ່າ 10,000 ກິໂລແມັດ (6,200 ໄມ) ທິດຕາເວັນອອກຫາທິດຕາເວັນຕົກໃນທົ່ວເຂດເວລາ 11 ແຫ່ງ ແລະຫຼາຍກວ່າ 7,200 ກິໂລແມັດ (4,500 ໄມ) ເໜືອໄປທາງໃຕ້ ອານາເຂດລວມມີເອີຣົບຕາເວັນອອກ ເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງເອີຣົບພາກເໜືອແລະທັງພາກເໜືອແລະອາຊີກາງ ມີ 5 ເຂດອາກາດ : ທຸນດຣາ ໄທກາ ສະເຕັປ ທະ​ເລ​ຊາຍ ແລະພູ

ສະຫະພາບໂຊວຽດມີຮາກຖານຂອງການປະຕິວັດເດືອນຕຸລາປີ ໑໙໑໗ ເມື່ອໂບເຊວິກ ນຳພາໂດຍວາລາດິເມຍ ເລນິນ ໂຄ່ນລົ້ມລັດຖະບານຊົ່ວຄາວຣັດເຊຍ ເຊິ່ງໄດ້ປ່ຽນແທນລະບອບຜະເດັດການທີ່ເປັນເອກກະລາດຂອງຊາຣ໌ ນິໂຄລັສທີ່ ໒ ໃນລະຫວ່າງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 1 ໃນປີ ໑໙໒໒ ພາຍຫຼັງສົງຄາມກາງເມືອງສິ້ນສຸດລົງໃນໄຊຊະນະໂບລເຊວິກ ສະຫະພາບໂຊວຽດໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍສົນທິສັນຍາທີ່ເປັນເອກະພາບລັດເຊຍ, ທຣານສ໌ໂຄແຄຊັສ, ອູແກຣນ, ແລະບີເອໂລລຸດ ປະຕິບັດຕາມການເສຍຊີວິດຂອງເລນິນໃນປີ ໑໙໒໔ ແລະການຕໍ່ສູ້ກັບພະລັງງານໂດຍຫຍໍ້ ໂຈແຊັຟ ສະຕາລິນໄດ້ເຂົ້າກຳອຳນາດໃນກາງຊຸມປີ ໑໙໒໐ ສະຕາລິນໄດ້ເຮັດໃຫ້ອຸດົມການຂອງພັກກອມມູນິດຂອງລັດທິມາກຊ໌-ເລນິນ ແລະທົດແທນເສດຖະກິດຕະຫຼາດກັບເສດຖະກິດຄໍາສັ່ງເຊິ່ງເຮັດໃຫ້ໄລຍະເວລາຂອງການຫັນເປັນອຸດສາຫະກຳຢ່າງໄວວາແລະການເກັບກຳຂໍ້ມູນ ໃນໄລຍະນີ້ ການພັດທະນາເສດຖະກິດຢ່າງໄວວາສົ່ງຜົນໃຫ້ມີການປັບປຸງຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນມາດຕະຖານສະເລ່ຍຂອງການດຳລົງຊີວິດໂດຍສະເພາະໃນເຂດຕົວເມືອງ[11] ເຖິງວ່າຈະມີການປັບປຸງເຫຼົ່ານີ້ຄວາມໂສກເສົ້າທີ່ສຳຄັນກໍ່ເກີດຂື້ນ ນອກຈາກໄພແຫ້ງແລ້ງ ເຊິ່ງເປັນປັດໃຈຫຼັກໃນປະຫວັດສາດທີ່ຍາວນານຂອງຄວາມອຶດຢາກທີ່ເກີດຂື້ນເລື້ອຍໆໃນພາກພື້ນ ການເກັບກຳກະສິກຳໄດ້ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນຄວາມອຶດຢາກທີ່ສຳຄັນໃນປີ ໑໙໓໒-໓໓ ເຮັດໃຫ້ມີຜູ້ເສຍຊີວິດຫລາຍລ້ານຄົນ ຄວາມວິຕົກກັງວົນທາງການເມືອງ ໂດຍສະເພາະຫຼັງຈາກການເພີ່ມຂຶ້ນຂອງນາຊີເຢຍລະມັນໃນປີ ໑໙໓໓ ປິດທ້າຍໃນການເກັບກູ້ໃຫຍ່ ໃນໄລຍະທີ່ຫຼາຍຮ້ອຍຄົນພັນຂອງບຸກຄົນຖືກກ່າວຫາວ່າສອດແນມຫລືທຳຮ້າຍໄດ້ຖືກຈັບແລະປະຫານຊີວິດໂດຍບໍ່ມີການດຳເນີນຄະດີ[12]

ໃນວັນທີ ໒໓ ສິງຫາ ໑໙໓໙ ຫຼັງຈາກຄວາມພະຍາຍາມທີ່ບໍ່ປະສົບຜົນສຳເລັດໃນການສ້າງພັນທະມິດຕ້ານຟາຊິດກັບອຳນາດຕາເວັນຕົກ[13] ໂຊວຽດຖືກໄດ້ເຊັນຂໍ້ຕົກລົງທີ່ບໍ່ມີການຮຸກຮານກັບນາຊີເຢຍລະມັນ[14] ຫຼັງຈາກການເລີ່ມຕົ້ນຂອງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ ລັດເຊຍທີ່ເປັນກາງກ່ອນໜ້ານີ້ໄດ້ບຸກເຂົ້າໄປໃນດິນແດນຂອງຫຼາຍໆປະເທດເອີຣົບຕາເວັນອອກ ລວມທັງໂປໂລຍ ແລະລັດບອລຕິກ ໃນເດືອນມິຖຸນາ ໑໙໔໑ ເຢຍລະມັນບຸກໂຈມຕີສະຫະພາບໂຊວຽດ ເປີດໂຮງລະຄອນສົງຄາມຢ່າງກວ້າງຂວາງແລະມີເລືອດທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດ ຜູ້ບາດເຈັບລົ້ມຕາຍຂອງໂຊວຽດມີອັດຕາສ່ວນສູງທີ່ສຸດ ສົງຄາມໃນຄວາມພະຍາຍາມຂອງການໄດ້ມາ ມືຂ້າງເທິງກໍາລັງແກນ ໃນການສູ້ຮົບທີ່ຮຸນແຮງເຊັ່ນສະຕາລິນກຣາດແລະຄູສກ໌ ໃນສ່ວນໃຫຍ່ຂອງອານາເຂດທີ່ຄອບຄອງໂດຍກອງທັບແດງຫຼັງຈາກການກ້າວໜ້າທາງຕາເວັນຕົກຂອງມັນ ຄອມມິວນິດທ້ອງຖິ່ນໄດ້ເຂົ້າກຳອຳນາດແລະສ້າງຕັ້ງລັດຖະບານທີ່ເປັນພັນທະມິດກັບສະຫະພາບໂຊວຽດ ພາກສ່ວນຫລັງສົງຄາມຂອງເອີຣົບເປັນທຶນນິຍົມແລະຄອມມິວນິດເຮັດໃຫ້ມີຄວາມເຄັ່ງຕຶງເພີ່ມຂື້ນກັບນຳໂດຍສະຫະລັດອາເມລິກາກຸ່ມຕາເວັນຕົກ ທີ່ຮູ້ຈັກເປັນສົງຄາມເຢັນ ສະຕາລິນເສຍຊີວິດໃນປີ ໑໙໕໓ ແລະໃນທີ່ສຸດກໍ່ປະສົບຜົນສຳເລັດໂດຍນີກີຕາ ຄລຸຊຊອຟ ຜູ້ທີ່ໃນປີ 1956 ປະນາມສະຕາລິນ ແລະໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນໄລຍະເວລາຂອງການປະຕິຮູບເສລີພາບທີ່ເອີ້ນວ່າ De-Stalinization ວິກິດການລູກສອນໄຟຂອງກູບາເກີດຂື້ນໃນລະຫວ່າງກົດລະບຽບຄລຸຊຊອຟ ເຊິ່ງແມ່ນໜຶ່ງໃນຫຼາຍປັດໃຈທີ່ເຮັດໃຫ້ລາວຖືກກຳຈັດໃນປີ ໑໙໖໔ ໃນຕົ້ນຊຸມປີ ໑໙໗໐ ໄດ້ມີການຜ່ອນຄາຍການພົວພັນກັບສະຫະລັດອາເມລິກາໂດຍຫຍໍ້ ແຕ່ວ່າຄວາມເຄັ່ງຕຶງໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນກັບສົງຄາມໂຊວຽດ-ອັຟການິສະຖານໃນປີ ໑໙໗໙ ໃນປີ ໑໙໘໕ ນາຍົກລັດຖະມົນຕີໂຊວຽດຄົນສຸດທ້າຍ ມິຄາອິລ ໂກບາເຊັຟ ຊອກຫາວິທີການປະຕິຮູບແລະເປີດເສລີທາງເສດຖະກິດໂດຍຜ່ານນະໂຍບາຍຂອງລາວຂອງກລາສໂນສຕ໌ (ການເປີດກວ້າງ) ແລະເປເຣັສໂຕຣຍກາ (ການສ້າງໂຄງປະກອບຄືນໃໝ່) ນະໂຍບາຍເຫລົ່ານີ້ໄດ້ເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມບໍ່ສະຫງົບທາງດ້ານການເມືອງທີ່ເກີດຂື້ນຈາກການເຄື່ອນໄຫວຂອງຊາດແລະການແບ່ງແຍກ ໃນປີ ໑໙໘໙ ໂຊວຽດແລະລັດພັນທະມິດໃນເອີຣົບຕາເວັນອອກ ໄດ້ຖືກໂຄ່ນລົ້ມໃນຄື້ນຂອງການປະຕິວັດ ເຊິ່ງສິ້ນສຸດການປົກຄອງຄອມມິວນິດ

ອ້າງອິງ

[ດັດແກ້]
  1. De facto ກ່ອນປີ 1990
  2. "ARTICLE 124". Archived from the original on 2 ມັງກອນ 2019. Retrieved 4 ກຸມພາ 2019.
  3. "Article 52". Archived from the original on 16 ກຸມພາ 2019. Retrieved 4 ກຸມພາ 2019.
  4. Historical Dictionary of Socialism. James C. Docherty, Peter Lamb. Page 85. "The Soviet Union was a one-party Marxist-Leninist state".
  5. Ideology, Interests, and Identity Archived 21 ກໍລະກົດ 2013 at the Wayback Machine. Stephen H. Hanson. Page 14. "the USSR was officially a Marxist-Leninist state".
  6. The Fine Line between the Enforcement of Human Rights Agreements and the Violation of National Sovereignty: The Case of Soviet Dissidents Archived 8 ສິງຫາ 2014 at the Wayback Machine. Jennifer Noe Pahre. p. 336. "[...] the Soviet Union, as a Marxist-Leninist state [...]". p. 348. "The Soviet Union is a Marxist–Leninist state".
  7. Leninist National Policy: Solution to the "National Question"? Archived 8 ສິງຫາ 2014 at the Wayback Machine. Walker Connor. Page 31. "[...] four Marxist-Leninist states (the Soviet Union, China, Czechoslovakia and Yugoslavia)[...]".
  8. "Law of the USSR of March 14, 1990 N 1360-I 'On the establishment of the office of the President of the USSR and the making of changes and additions to the Constitution (Basic Law) of the USSR'". Garant.ru. Archived from the original on 13 ສິງຫາ 2011. Retrieved 12 ກໍລະກົດ 2010.
  9. "Human Development Report 1990" (PDF). United Nations Development Programme. 1990. Retrieved 14 September 2018.
  10. Television documentary from CC&C Ideacom Production,"Apocalypse Never-Ending War 1918–1926", part 2, aired at Danish DR K at 22.October 2018
  11. "Reassessing the Standard of Living in the Soviet Union: An Analysis Using Archival and Anthropometric Data". Williams College. July 2008.
  12. Thurston, Robert W. (1998). Life and Terror in Stalin's Russia, 1934–1941. Yale University Press. p. 139. ISBN 978-0-300-07442-0.
  13. Michael Jabara Carley. End of the 'Low, Dishonest Decade': Failure of the Anglo-Franco-Soviet Alliance in 1939. Europe-Asia Studies, Vol. 45, No. 2 (1993), pp. 303-341. Stable URL: [1]
  14. Watson, Derek (2000). "Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939". Europe-Asia Studies. 52 (4): 695–722. doi:10.1080/713663077. JSTOR 153322.
  1. Part III of the 1977 Soviet Constitution "THE NATIONAL-STATE STRUCTURE OF THE USSR"