ປະເທດຊອກຊີ

ສາທາລະນະລັດຊອກຊີ
ສາທາລະນະລັດຊອກຊີ; საქართველო
	ທຸງຊາດ ເຄື່ອງໝາຍຊາດ
	ຄຳຂວັນ: ძალა ერთობაშია Dzala Ertobashia ; ພະລັງຢູ່ໃນເອກະພາບ;
	ເພງຊາດ: ເພງຊາດຊອກຊີ
ເມືອງຫຼວງ; ແລະ ເມືອງໃຫຍ່ທີ່ສຸດ	ທະບີລິຊີ
ພາສາລັດຖະການ	ພາສາຊອກຊີ ອັບຮາຊຽນ
ການປົກຄອງ	ລັດດ່ຽວ ລະບົບລັດຖະສະພາ ສາທາລະນະລັດລັດຖະທຳມະນູນ
• ປະທານປະເທດ	ຊາໂລມ ຊູລາບິດວິລີ
• ປະທານລັດຖະສະພາ	ອາຊິວ ຕາລັກວັດເຊ່
• ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ	ອິລາຄຼີ ກາລີບັດວິລີ
ສະຖາປະນາຂຶ້ນ
• ໂຄນຊິດ ແລະສາທະລະນະລັດໄອບີເຣຍ	1300 ກ່ອນປະຫວັດສາດ - ຄ.ສ. 580
• ສາທະລະນະລັດອັບຮາເຊຍ ແລະສາທະລະນະລັດໄອບີເຣຍ	ຄ.ສ. 786 - 1008
• ໄດ້ຮັບອິດສະລະພາບຈາກສະຫະພາບໂຊວຽດ	9 ເມສາ 1991
ປະຊາກອນ
• ຄ.ສ. 2020 ປະມານ	3,718,858 (ບໍ່ລວມອັບຮາເຊຍ ແລະ ເຊົ້າອອສຊີເຊຍ) (129)
• ສຳມະໂນປະຊາກອນ ຄ.ສ. 2014	3,714,804
GDP (ອຳນາດຊື້)	ຄ.ສ. 2019 (ປະມານ)
• ລວມ	46.05 ຕື້ໂດລາສະຫະລັດ (112)
• ຕໍ່ຫົວ	12,409 ໂດລາສະຫະລັດ (101)
ຈີນີ (2018)	36.4; ປານກາງ
HDI (2020)	0.812; ສູງຫຼາຍ · 61
ສະກຸນເງິນ	ລາຣີ (₾) (GEL)
ເຂດເວລາ	UTC+4 (Georgia Time GET)
ລະຫັດໂທລະສັບ	995
ລະຫັດອິນເຕີເນັດ	.ge; .გე

ປະເທດຊອກຊີ ຈໍເຈັຽ (ຊອກຊີ: საქართველო, romanized: sakartvelo; IPA: [sɑkʰɑrtʰvɛlɔ]) ເປັນປະເທດໃນພາກພື້ນຄໍເຄຊັດກົງຈຸດຕັດລະຫວ່າງເອີຣົບຕາເວັນອອກ ແລະ ອາຊີຕາເວັນຕົກ ມີຂົງເຂດຕິດກັບທະເລດຳທາງທິດຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອ ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບລັດເຊຍ ທິດໃຕ້ຕິດກັບຕວັກກີ ແລະ ອາກເມນີ ແລະ ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບອາແຊກໄບຊານ ເມືອງຫຼວງ ແລະ ເມືອງໃຫຍ່ທີ່ສຸດຄື ທະບິລິຊີ ຊອກຊີມີພື້ນທີ່ທັງໝົດ 69,700 ຕາລາງກິໂລແມັດ (26,911 ຕາລາງໄມລ໌) ມີປະຊາກອນປະມານ 3.718 ລ້ານຄົນ ຊອກຊີເປັນປະເທດສາທາລະນະລັດບບລັດຖະສະພາ ໄດ້ຮັບການເລືອກຕັ້ງຜ່ານລະບອບປະຊາທິປະໄຕແບບຕົວແທນ

ຊອກຊີເປັນປະເທດໜິ່ງທີ່ຜະລິດໄວນ໌ທີ່ເກົ່າແກ່ທີ່ສຸດຂອງໂລກ ປະເພນີທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ເອກະລັກປະຈຳຊາດມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງກັບໄວນ໌ ^[2] ແລະໄດ້ຮັບການຂຶ້ນທະເບີຍນເປັນມໍລະດົກໂລກທາງວັດຖະນະທຳທີ່ຈັບຕ້ອງບໍ່ໄດ້ຈາກ UNESCO ^[3] ໃນຊ່ວງຍຸກຄລາດສິກອານາຈັກອິດສະຫຼະຫຼາຍແຫ່ງໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນຊອກຊີ ເຊັ່ນ: Colchis ແລະ Iberia ຊາວຊອກຊີຍອມຮັບສາດສະໜາຄຣິດຢ່າງເປັນທາງການໃນຕົ້ນສັດຕະວັດທີ 4 ຄິດຕະຈັກອໍໂທດອກຂອງຊອກຊີມີສ່ວນຮວມໃນການລວມກັນທາງຈິດວິນຍານ ແລະ ການເມືອງໃນຊ່ວງຍຸກທຳອິດໃນຍຸກກາງລາຊະອານາຈັກຊອກຊີໄດ້ກຳເນີດຂຶ້ນ ແລະ ມາເຖິງຍຸກທີ່ຮຸ່ງເຮືອງສະໄໝຂອງກະສັດເດວິດເຊິ່ງເປັນຜູ້ສ້າງ ແລະ ລາຊິນີທາມາຣ໌ໃນສັດຕະວັດທີ 12 ແລະ ຕົ້ນສັດຕະວັດທີ 13 ຫຼັງຈາກນັ້ນອຳນາດຂອງອານາຈັກຄ່ອຍ ໆ ຫຼຸດລົງ ແລະ ແຕກສະຫຼາຍໄປໃນທີ່ສຸດ ບັນດາແຄວ້ນເລັກແຄວ້ນນ້ອຍໄດ້ຕົກໄປຢູ່ໃຕ້ອຳນາດຂອງອານາຈັກມອງໂກ ອານາຈັກອອດໂຕມັນ ແລະອານາຈັກເປີເຊຍ ຕາມລຳດັບ ໃນປີ 1783 ອານາຈັກຊອກຊີໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມເປັນພິນທະມິດກັບຈັກກະວັດລັດເຊຍ ແລະ ລວມດິນແດນຂອງຊອກຊີເຂົ້າດ້ວຍກັນໃນສັດຕະວັດທີ 19.

ຫຼັງຈາກການປະຕິວັດປີ 1917 ຊອກຊີໄດ້ກາຍເປັນປະເທດສາທາລະນະລັດເອກະລາດ ພາຍໃຕ້ການຄຸ້ມຄອງຂອງເຢຍລະມັນ ຫຼັງຈາກເຢຍລະມັນໄດ້ແພ້ສົງຄາມໂລກຄົ້ງທີ 1 ຊອກຊີຖືກບອນເຊວິກລັດເຊຍຮຸກຮານສົ່ງຜົນໃຫ້ປະເທດລວມຕົວເປັນສະຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ 1922 ໃນຊ່ວງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2 ຊາວຊອກຊີ 700,000 ຄົນຕໍ່ສູ້ກັບກອງທັບແດງກັບເຢຍລະມັນໃນທົດສະວັດ 1980 ການເອີ້ນຮ້ອງເອກະລາດໄດ້ຂະຫຍາຍໄປສູ່ການແຍກຕົວຂອງຊອກຊີອອກຈາກສະຫະພາບໂຊວຽດໃນເດືອນເມສາ ປີ 1991 ໃນຊ່ວງທົດສະວັດຕໍ່ມາພາຍຫຼັງແຍກຕົວອອກຈາກໂຊວຽດ ຊອກຊີໄດ້ເກີດວິກິດທາງເສດຖະກິດ ສົງຄາມກາງເມືອງ ແລະ ສົງຄາມແບ່ງແຍກດິນແດນຂອງອັບຮາເຊຍ ແລະ ເຊົ້າອອດຊີເຊຍ ແລະ ຫຼັງຈາກນັ້ນໄດ້ເກີດການປະຕິວັດກຸຫຼາບປາດສະຈາກເລືອດໃນປີ 2003 ຊອກຊີໄດ້ດຳເນີນນະໂຍບາຍທີ່ສະໜັບສະໜູນການເຊື່ອມສັມພັນກັບຕາເວັນຕົກເປັນຜົນໃຫ້ມີການປະຕິຮູບປະຊາທິປະໄຕ ແລະ ເສດຖະກິດທີ່ມີເປົ້າໝາຍມຸ່ງໄປລວມກຸ່ມກັບນາໂຕ້ ແລະ ເອີຣົບ ການວາງແນວທາງທີ່ມຸ່ງໄປຫາຕາເວັນຕົກເຮັດໃຫ້ຄວາມສຳພັນກັບລັດເຊຍຕົກຕ່ຳລົງຈົນເຮັດໃຫ້ເກີດສົງຄວາມໄລຍະສັ້ນຂຶ້ນເມື່ອບໍ່ກີ່ປີທີ່ຜ່ານມາ

ປະຫວັດຊື່ປະເທດ[ດັດແກ້]

ເມື່ອເວົ້າເຖີງຊື່ຄັ້ງທຳອິດທີ່ສະກົດວ່າ “ຈໍເຈຍ” ເປັນພາສາອິຕາລີ່ໃນຄຳວ່າ mappa mundi ຂອງ Pietro Vesconte ປີ ຄ.ສ. 1320 ^[4] ໃນຊ່ວງທຳອິດຂອງການປາກົດຕົວໃນໂລກລະຕິນບໍ່ໄດ້ຂຽນທັບສັບແບບດຽວກັນສະເໝີໄປ ແລະພະຍັນຊະນະຕົວທຳອິດສະກົດດ້ວຍ J ເປັນ "Jorgia". "ຈໍເຈຍ" ອາດຈະມາຈາກການກຳໜົດພາສາເປີເຊຍຂອງຊາວຊອກຊີ - gurğān ໃນສັດຕະວັດທີ່ 11 ແລະ 12 ດ້ວຍການດັດແປງຜ່ານ Syriac gurz-ān / gurz-iyān ແລະພາສາອາຫຼັບ ĵurĵan / ĵurzan ທິດສະດີຕາມຕຳນານໄດ້ຮັບຈາກການເດີນທາງຂອງ Jacques de Vitry ຜູ້ທີ່ອະທະບາຍທີ່ມາຂອງຊື່ຕາມຄວາມນິຍົມຂອງ St. George ໃນກລຸ່ມຊາວຊອກຊີ ^[5] ໃນຂະນະ Jean Chardin ທີ່ເປັນນັກເດີນທາງຄິດວ່າ "ຈໍເຈຍ" ມາຈາກພາສາເກຣັກ γεωργός ("tiller of the land "). ໃນຂະນະທີ່ສາດຕາຈານ Alexander Mikaberidze ໄດ້ເສີມຄຳອະທິບາຍຂອງຈໍເຈຍ/ຈໍຈຽນ ວ່າໃນສັດຕະວັດນີ້ຖືກປະຕິເສດຈາກກຸ່ມນັກວິຊາການທີ່ຊີ້ເປົ້າໄປທີ່ຄຳມາພາສາເປີເຊຍ gurğ/gurğān, ເປັນຮາກເຫງົ້າຂອງຄຳວ່າ gurğ/gurğān ທີ່ຖືກນຳໄປໃຊ້ໃນພາສາອື່ນ ໆ ອີກຫຼາຍພາສາລວມທັງພາສາສະລາບແລະພາສາເອີລົບຕາເວັນຕົກ ຄຳນີ້ອາດຖືກກຳໜົດຂຶ້ນໂດຍໃຊ້ຄຳເອີ້ນຂານຂອງອິຫຼ່ານບູຮານໃນບໍລິເວນໃກ້ກັບທະເລສາບແຄດປ້ຽນ ເຊີ່ງເອີ້ນກັນວ່າ ກໍແກນ

ຊື່ພື້ນເມືອງຄື Sakartvelo (საქართველო; "land of Kartvelians") ເຊີ່ງໄດ້ມາຈາກພຸມິພາກຊອກຊີຕອນກາງຂອງ Kartli ທີ່ໄດ້ບັນທຶກໄວ້ໃນສັດຕະວັດທີ່ 9 ແລະໃນການໃຊ້ງານເພີ່ມຕື່ມໝາຍເຖີງ ລາດຊະອານາຈັກຊອກຊີໃນຍຸກກາງທັງໝົດໃນສັດຕະວັດທີ່ 13 ການກຳໜັດຕົວເອງຂອງຊາວຊອກຊີໃຊ້ຄື Kartvelebi (ქართველებიคือ "Kartvelians")

ພົງສາວະດານຊອກຊີໃນຍຸກກາງໄດ້ບອກເຖີງບັນພະບຸລຸດໃນຕຳນານ Kartvelians, Kartlos ເຊີ່ງເປັນເຫຼນຂອງ Japheth ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມນັກວິຊາການຍອມຮັບວ່າ Karts ເຊີ່ງເປັນຊົນເຜົ່າ proto-Georgian ທີ່ກາຍເປັນກຸ່ມທີ່ມີອຳນາດເໜືກວ່າໃນສະໄໝບູຮານ ຊື່ Sakartvelo (საქართველო) ປະກອບດ້ວຍສອງສ່ວນຄື kartvel-i (ქართველ-ი) ລະບຸຜູ້ທີ່ຢູ່ອາໄສໃນບໍລະເວນຕອນກາງຂອງຊອກຊີຕາເວັນອອກຂອງ Kartli ຫຼື Iberia ຕາມທີ່ຮູ້ຈັກິນໃນແຫຼ່ງທີ່ມາຂອງອານາຈັກໂລມັນຕາເວັນອອກບູຮານ ^[6] ຊາວເກຣັກ (Strabo, Herodotus, Plutarch, Homer ແລະອື່ນໆ ) ແລະຊາວໂລມັນ (Titus Livius, Tacitus ແລະອື່ນໆ) ເອີ້ນຊາວຊອກຊີທາງຕາເວັນຕົກວ່າ Colchians ແລະຊາວຊອກຊີຕາເວັນອອກວ່າ Iberia

ປັດຈຸບັນຊື່ຢ່າງເປັນທາງການຂອງປະເທດຄື ຊອກຊີ ຕາມທີ່ລະບຸໄວ້ໃນລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດຄຶ "ຊອກຊີ" ຕາມທີ່ລະບຸໄວ້ໃນລັດຖະທຳມະນູນຂອງຊອກຊີເຊີ່ງອ່ານວ່າ "ສາທາລະນະລັດຊອກຊີ"

ປະຫວັດສາດ[ດັດແກ້]

ປະເທດຊອກຊີ (ຊອກຊີ: საქართველო sakartvelo) ລວມເປັນອານາຈັກດຽວພາຍໃຕ້ລາດຊະວົງ Bagrationi ມີກະສັດ Bagrat ທີ່ 3 ໃນຊ່ວງສັດຕະວັດທີ່ 11 ເຊີ່ງເກີດຂຶ້ນຈາກບັນພະບຸລຸດບູຮານ Colchis ແລະ Iberia ລາດຊະອານາຈັກຊອກຊີຮຸ່ງເຮືອງໃນຊ່ວງສັດຕະວັດທີ່ 10 - 12 ພາຍໃຕ້ກະສັດ David IV ແລະ ພະລາຊິນີ Tamar ແລະອຳນາດໄດ້ຫຼຸດລົງຈາກການຮຸກຮານຂອງຊາວມອງໂກໃນປີ 1243 ຫຼັງຈາກການລວມຕົວກັນໄດ້ບໍ່ດົນພາຍໃຕ້ກະສັດ George V ໃນປີ ຄ.ສ. 1490 ຊອກຊີໄດ້ຖືກແບ່ງແຍກເປັນອານາຈັກນ້ອຍໆ ຫຼາຍອານາຈັກ ເຊີ່ງຕະຫຼອດຍຸກສະໄໝໃໝ່ພະຍາຍາມທີ່ຈະຮັກສາເອກະລາດຂອງຕົວເອງຕະຫຼອດມາຈາກກະຖືກປັກຄອງຈາກອານາຈັກອອດໂຕມັນແລະເປີເຊຍ (Safavid, Afsharid ແລະ Qajar) ຈົນກະທັ້ງຊອກຊີຖືກລວມກັບຈັກກະຫວັດລັດເຊຍໃນສັດຕະວັດທີ່ 19 ຫຼັງຈາກນັ້ນໄດ້ມີການສະເໜີເພື່ອຂໍແຍກຕົວເປັນອິດສະລະໃນຊື່ ສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕຊອກຊີ ໃນປີ 1918 - 1921 ຊອກຊີໄດ້ຖືກລວມເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງສະຫະພັນສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມທຣານຄໍເຄຊ່ຽນ ໃນປີ 1922 - 1936 ຈາກນັ້ນໄດ້ສ້າງຕັ້ງເປັນ ສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍົມຊອກຊີ ຈົນເຖີງສະຫະພາບໂຊວຽດລົ້ມສະລາຍ

ສາທາລະນະລັດຊອກຊີໄດ້ປະກາດອິດສະລະພາບໃນປີ 1991 ມີປະທານປະເທດຄົນທຳອິດຄື ທ່ານ Zviad Gamsakhurdia ເຊີ່ງໄດ້ມີການປຸກກະແສຊາດນິຍົມຂອງຊອກຊີແລະສາບານວ່າຢືນຢັດໝັ່ນຄົງອຳນາດເໜືອອັບຮາເຊຍ ແລະເຊົ້າ ອອດເຊເຊຍ ສ່ວນ Gamsakhurdia ໄດ້ຖືກປົດໃນການປະຕິວັດລັດຖະປະການໃນປີດຽວກັນ ແລະປະເທດໄດ້ຕົກຢູ່ໃນສົງຄາມກາງເມືອງຈົນເຖີງປີ 1995 ອັບຮາເຊຍ ແລະເຊົ້າ ອອດເຊເຊຍໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜຸນຈາກລັດເຊຍເຊີ່ງສົ່ງຜົນໃຫ້ໄດ້ຮັບເອກະລາດໂດຍພຶດຕິໄນ ການປະຕິວັດກຸຫຼາບປາດສະຈາກເລືອດບັງຄັບໃຫ້ Eduard Shevardnadze ລາອອກໃນປີ 2003 ລັດຖະບານໃໝ່ພາຍໃຕ້ Mikheil Saakashvili ໄດ້ມີນະໂບາຍປ້ອງກັຍການແຍກຕົວອອກເປັນສາມສາທາລະນະລັດໃນວິກິດ Adjara ປີ 2004 ແຕ່ຄວາມຂັດແຍ້ງຂອງອັບຮາເຊຍ ແລະເຊົ້າ ອອດເຊເຊຍ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ເກີດສົງຄາມລັດເຊຍ - ຊອກຊີ ປີ 2008 ແລະຄວາມຕຶງຄຽດຍັງຄົງດຳເນີນມາເຖີງປັດຈຸບັນ

ຍຸກກ່ອນປະຫວັດສາດ[ດັດແກ້]

ອ້າງອີງ[ດັດແກ້]

↑ Constitution of Georgia : [1]. ສືບຄົ້ນ 12 ກຸມພາ 2021.
↑ Miquel Hudin & Daria Kholodolina (2017), Georgia: A guide to the cradle of wine, Vinologue, p. 300, ISBN 978-1941598054
↑ Ancient Georgian traditional Qvevri wine-making method : [2]
↑ Countries South of the Caucasus in Medieval Maps: Armenia, Georgia and Azerbaijan. pp. 188—189 : [3]
↑ "The Pilgrims' derivation of the name Georgia". Georgica, Autumn, 1937, nos. 4 & 5, 208–209 : [4]
↑ Constantine VII : [5]

ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນອື່ນ[ດັດແກ້]

[1] Constitution of Georgia : [1]. ສືບຄົ້ນ 12 ກຸມພາ 2021.

[Vinologue-2] Miquel Hudin & Daria Kholodolina (2017), Georgia: A guide to the cradle of wine, Vinologue, p. 300, ISBN 978-1941598054

[3] Ancient Georgian traditional Qvevri wine-making method : [2]

[4] Countries South of the Caucasus in Medieval Maps: Armenia, Georgia and Azerbaijan. pp. 188—189 : [3]

[5] "The Pilgrims' derivation of the name Georgia". Georgica, Autumn, 1937, nos. 4 & 5, 208–209 : [4]

[6] Constantine VII : [5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]