ລາຊາທິປະໄຕ

ສ່ວນນຶ່ງຂອງຊຸດການເມືອງ
ລະບອບການປົກຄອງ ພື້ນຖານ
ໂຄງສ້າງອຳນາດ
ສະຫະພັນທະລັດ ສະມາພັນທະລັດ ການໃຊ້ອຳນາດຄອບງຳ ຈັກກະວັດ ລັດດ່ຽວ
ໂຄງສ້າງອຳນາດ
ປະຊາທິປະໄຕ ທາງກົງ ແບບມີຜູ້ແທນ ໂດຍຄະນະບຸກຄົນບາງກຸ່ມ
ລາຊາທິປະໄຕ ສົມບູລະນາຍາສິດທິລາດ ພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ
ຄະນາທິປະໄຕ ອະພິຊະນາທິປະໄຕ ຄະນະຜູ້ຍຶດອຳນາດການປົກຄອງ ເສຖະຍາທິປະໄຕ
ອຳນາດນິຍົມ ອັດຕາທິປະໄຕ ລະບົບໃຊ້ອຳນາດເດັດຂາດ ລະບອບຜະເດັດການ ລະບົບຮວບອຳນາດເບັດເສັດ
ອື່ນ ໆ ອະນາທິປະໄຕ ສາທາລະນະລັດ ເທວາທິປະໄຕ

ລາຊາທິປະໄຕ (ອັງກິດ: monarchy, ຝຣັ່ງ: monarchie) (ຄຳເຄົ້າ:ຣາຊາທິປຕັຍ) ແມ່ນຮູບແບບການປົກຄອງບ່ອນຕຳແໜ່ງປະມຸກແຫ່ງລັດ ໂດຍປົກກະຕິແມ່ນຖືຢູ່ຈົນຮອດສິ້ນພະຊົນຫຼືສະຫຼະລາຊະສົມບັດ. ສ່ວນຫຼາຍມັກໄດ້ອຳນາດມາໂດຍການສືບລາຊະສົມບັດ ແລະໂດຍປົກກະຕິມັກໃຫ້ແກ່ພະບໍລົມມະວົງສານຸວົງແຫ່ງລາຊະວົງ ເຊິ່ງປົກຄອງຢູ່ກ່ອນຢ່າງເປັນທາງການ.

ພະມະຫາກະສັດມັກມີຖານັນດະລະສັກເປັນພະລາຊາຫຼືພະລາຊິນີ ຢ່າງໃດກໍດີ ຈັກກະພັດ/ຈັກກະພັດດິນີ, ກະລັງດຸກ/ກະລັງດຸຍເຊ, ເຈົ້າຊາຍ/ເຈົ້າຍິງ ແລະຄຳອື່ນ ຖືກໃຊ້ເພື່ອລະບຸຕຳແໜ່ງພະມະຫາກະສັດນຳ ແມ່ນຄຳວ່າ "monarch" ມາຈາກຄຳວ່າ "ຜູ້ປົກຄອງຜູ້ດຽວ" ແຕ່ໂດຍປະເພນີ ປະມຸກແຫ່ງລັດເຊິ່ງມີຕຳແໜ່ງປະທານປະເທດຫຼືຜູ້ນຳ (premier) ບໍ່ຖືກພິຈາລະນາວ່າເປັນພະມະຫາກະສັດຢ່າງເປັນທາງການ.

ປະເພດຂອງລາຊາທິປະໄຕ

ລາຊາທິປະໄຕ ຄື ການທີ່ມີປະມຸກເປັນກະສັດ ແບ່ງອອກຕາມຂອບເຂດ ພະລາຊະອຳນາດແມ່ນ

1. ສົມບູລະນະຍາສິດທິລາດ (Absolute monarchy) ກະສັດເປັນປະມຸກສູງສຸດຂອງລັດການບໍລິຫານ
2. ປໍຣະມິດຕາຍາສິດທິລາດ (Limited monarchy) ກະສັດເປັນປະມຸກທີ່ມີອຳນາດຈຳກັດ ເຊັ່ນ ລາຊາທິປະໄຕພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ (Constitutional monarchy) ເຊິ່ງພະລາຊະອຳນາດຈະຈຳກັດຢູ່ພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ

ການຫຼົ້ມສະຫຼາຍຂອງລາຊາທິປະໄຕ

ເບິ່ງຕື່ມຢູ່ ລາຊາທິປະໄຕທີ່ຖືກລົ້ມລ້າງ

ລາຊາທິປະໄຕອາດເຖິງຈຸດຈົບໄດ້ຫຼາຍວິທີດ້ວຍກັນ ເຊັ່ນ ອາດຈະມີການປະຕິວັດໂຄ່ນລົ້ມລາຊະວົງເກີດຂຶ້ນ ຫຼືຢ່າງໃນອິຕາລີຫຼືກີດ ປະຊາຊົນລົງປະຊາມະຕິຕັ້ງສາທາລະນະລັດເຮັດໃຫ້ລາຊາທິປະໄຕເຖິງຈຸດສິ້ນສຸດ ໃນບາງກໍລະນີ ເຊັ່ນ ໃນອັງກິດແລະແອສປາຍ ລາຊາທິປະໄຕຖືກໂຄ່ນລົ້ມລົງຫຼືໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູຂຶ້ນໃໝ່ໃນພາຍຫຼັງ ຫຼັງຈາກທີ່ຈັກກະພັດນະໂປລຽນທີ່ 1 ຊາວຝຣັ່ງໄດ້ຟື້ນຟູລາຊະວົງບູບົງຂຶ້ນມາໃໝ່ຫຼັງຈາກຖືກສາທາລະນະລັດຂອງນະໂປລຽນຍົກເລີກໄປ

ເບິ່ງຕື່ມ

• ລະບອບສົມບູລະນາຍາສິດທິລາດ
• ລາຊາທິປະໄຕພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ
• ເທວະສິດຂອງພະມະຫາກະສັດ
• ລາຊາທິປະໄຕທີ່ຖືກລົ້ມລ້າງ
• ລັດຮ່ວມປະມຸກ