ປະເທດນິວຊີແລນດ໌
 |
ນິວຊີແລນ New Zealand (ອັງກິດ) Aotearoa (ມາວຣີ) | |
|---|---|
 ທຸງຊາດ
 ເຄື່ອງໝາຍຊາດ
| |
 | |
| ເມືອງຫຼວງ | ເວລລິງຕັນ 41°18′S 174°47′E / 41.300°S 174.783°E |
| ເມືອງໃຫຍ່ທີ່ສຸດ | ອັອກແລນ2,3 |
| ພາສາລັດຖະການ | ພາສາອັງກິດ ພາສາມາວຣີ ພາສາມື4 |
| ການປົກຄອງ | ລັດດຽວ ລະບົບລັດຖະສະພາ ລາຊາທິປະໄຕພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ |
• ກະສັດ | ສົມເດັດພຣະເຈົ້າຊາລສ໌ທີ່ 3 |
| ຊິນດີ້ ຄິໂຣ | |
| ຈາຊິນດາ ອາຣ໌ເດີຣ໌ນ | |
| ສະພານິຕິບັນຍັດ | ລັດຖະສະພາ (ສະພາຜູ້ແທນລາຊະດອນ) |
| ເອກະລາດ ຈາກ ສະຫະຣາຊອານາຈັກ | |
| 26 ກັນຍາ 19075 | |
| 1.6 | |
| ປະຊາກອນ | |
• ມີຖຸນາ 2023 ປະມານ |  5,195,590 (121) |
• ສຳມະໂນປະຊາກອນ 2018 | 4,699,755[1] |
| GDP (ອຳນາດຊື້) | 2020 (ປະມານ) |
• ລວມ |  $205.541 ຕື້[2] |
• ຕໍ່ຫົວ | $41,072[2] (29) |
| GDP (ລາຄາຕະຫຼາດ) | 2563 (ປະມານ) |
• ລວມ | $193.545 ຕື້[2] |
• ຕໍ່ຫົວ | $38,675[2] (23) |
| ຈີນີ (2562) |  33.9[3]ປານກາງ |
| HDI (2019) |  0.931[4]ສູງຫຼາຍ · 14 |
| ສະກຸນເງິນ | ໂລລານິວຊີແລນ (NZD) |
| ເຂດເວລາ | UTC+12 (NZST6) |
• ລະດູຮ້ອນ (ເວລາອອມແສງ) | UTC+13 (NZDT (ກັນຍາ - ເມສາ)) |
| ຂັບລົດດ້ານ | ຊ້າຍມື |
| ລະຫັດໂທລະສັບ | 64 |
| ລະຫັດອິນເຕີເນັດ | .nz |
ນິວຊີແລນດ໌ (New Zealand) ຫຼື Aotearoa ໝາຍເຖິງດີນແດນເມຖະຍາວ ສີຂາວ ຫຼື Niu Tirenio ເຊິ່ງເປັນການທັບສັບຈາກພາສາອັງກິດ ແມ່ນປະເທດເກາະເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ມະຫາສະໜຸດປາຊີຟິກ ທາງຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ ແລະ ປະກອບດ້ວຍ 2 ເກາະໃຫຍ່ແມ່ນ ເກາະເໜືອ ແລະ ເກາະໃຕ້ ນອກນັ້ນ ກໍ່ຍັງມີເກາະນ້ອຍ ໆ ອີກ ແລະ ມີນະຄອນຫຼວງຊື່ເວວລິງຕັນ. ນູແວນເຊລັງແມ່ນປະເທດທີ່ຢູ່ຫ່າງໄກຈາກປະເທດອື່ນຫຼາຍທີ່ສຸດ ປະເທດທີ່ຢູ່ໃກ້ທີ່ສຸດແມ່ນອົດສະຕາລີ ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ທາງຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອຂອງເກາະໃຫຍ່ 2.000 ກິໂລແມັດ ໂດຍມີທະເລແທສມັນຂັ້ນກາງ ແຜ່ນດິນທີ່ຕິດທາງດ້ານໃຕ້ແມ່ນທະວີບອັງຕາກຕິກ ແລະທາງເໜືອນູແວນກາເລໂດນີ ຟີຈີແລະຕົງກາ.
ນູແວນເຊລັງເຄີຍເປັນຫົງເມືອງຂອງອັງກິດດ້ວຍສົນທິສັນຍາ ໄວທັງກິ (Treaty of Waitangi) ເມື່ອປີ ຄ.ສ. 1840 ເຊິ່ງສັນຍາໄວ້ວ່າຈະໃຫ້ອິສະລະພາບໃນການປົກຄອງຕົນເອງ (complete chieftainship/tino rangatiratanga) ແກ່ຊາວມາວຣີຜູ້ເປັນຊາວພື້ນເມືອງຂອງປະເທດ. ໃນປະຈຸບັນຄວາມໝາຍທີ່ແນ່ນອນຂອງສົນທິສັນຍານີ້ຍັງຄົງແມ່ນຂໍ້ຜິດພາດ ແລະຍັງຄົງເປັນເລື່ອງທີ່ກໍ່ໃຫ້ເກີດການແບ່ງແຍກແລະຄວາມບໍ່ພໍໃຈ ແຕ່ປີ ຄ.ສ. 1840 ນູແວນເຊລັງໄດ້ພັດທະນາຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ຈົນເປັນປະເທດອິດສະລະທີ່ມີລັດທະສະພາໃນລະບອບປະຊາທິປະໄຕ ແລະຢູ່ພາຍໃຕ້ພະມະຫາກະສັດຂອງກະສັດແຫ່ງນູແວນເຊລັງ ເຊິ່ງເປັນພະມະຫາກະສັດພະອົງດຽວກັບປະເທດອື່ນໃນເຄືອຈັກກະພົບ. ນູແວນເຊລັງຮັບຜິດຊອບການຕ່າງປະເທດຂອງໝູ່ເກາະຄຸກແລະນີອູອີ ເຊິ່ງປົກຄອງຕົນເອງ ແລະປົກຄອງ ໂຕເກເລົາເປັນເມືອງຂື້ນ.
ເນື້ອທີ່ສ່ວນໃຫຍ່ຂອງນູແວນເຊລັງມີພູມອາກາດອົບອຸ່ນ ແລະພູມິປະເທດມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍແລະສວຍງານ ເສດຖະກິດຂອງນູແວນເຊລັງເນັ້ນການຄ້າ ໂດຍມີພື້ນຖານຈາກກະສິກຳ ຊາວນູແວນເຊລັງໂດຍທົ່ວໄປມັກການເດີນທາງ ແລະສະໜັບສະໜູນການຮ່ວມມືກັນລະຫວ່າງປະເທດແລະສິ່ງແວດລ້ອມ ກິດຈະກຳພາຍນອກ ແມ່ນກິດຈະກຳທີ່ນິຍົມກັນໂດຍສະເພາະກິລາຕ່າງໆຄື ຣັບບີ້ ຄຣິກເກັດ ແລະເບສບອນ ລວມເຖິງກິລາເອັສຕຣີມສະປອດແລະການຍ່າງມາຣາທອນ.
ຊື່ປະເທດ[ດັດແກ້]
ຄຳວ່າ ນູແວນເຊລັງ ໃນພາສາອັງກິດແມ່ນ New Zealand "ນິວຊີແລນ". ຄຳໃນພາສາລາວມາຈາກຊື່ປະເທດໃນພາສາຝະລັ່ງແມ່ນ Nouvelle-Zélande ເຊິ່ງແປວ່າ "ເຊລັງໃໝ່" (ນູແວນ "Nouvelle" ແປວ່າ ໃໝ່) ສ່ວນຄຳວ່າ ເຊລັງ (Zélande) ມາຈາກຄຳວ່າ Zeeland ໃນພາສາໂຮນລັງ ເຊິ່ງເປັນແຂວງໜຶ່ງຂອງປະເທດໂຮນລັງ ເຫດທີ່ມີຊື່ກ່ຽວຂ້ອງກັບແຂວງຂອງໂຮນລັງກໍຍ້ອນວ່ານັກສຳຫຼວດຊາວໂຮນລັງຊື່ວ່າ Abel Tasman ເປັນຊາວຕາເວັນຜູ້ທຳອິດທີ່ຄົ້ນພົບນູແວນເຊລັງ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ນັກສຳຫຼວດຊາວອັງກິດຊື່ ເຈມ ຄຸກ (James Cook) ກໍໄດ້ປ່ຽນການສະກົດແບບໂຮນລັງໃຫ້ເຂົ້າກັບການສະກົດແບບພາສາອັງກິດ.
ປະຫວັດສາດ[ດັດແກ້]
ການເມືອງ[ດັດແກ້]
ລັດຖະບານ[ດັດແກ້]
ສະພາບແວດລ້ອມ[ດັດແກ້]
ພູມສາດ[ດັດແກ້]
ອາກາດ[ດັດແກ້]
ເສດຖະກິດ[ດັດແກ້]
ປະຊາກອນສາດ[ດັດແກ້]
ປະເທດນູແວນເຊລັງມີປະຊາກອນປະມານ 4,401,916 ຄົນ (ກວດສອບເມື່ອປີ ຄ.ສ. 2014)[5].
ເຊື້ອຊາດແລະການອົບພະຍົບ[ດັດແກ້]
ພາສາ[ດັດແກ້]
ຊາວນູແວນເຊລັງສ່ວນຫຼາຍເວົ້າພາສາອັງກິດເປັນພາສາແມ່ ໂດຍເປັນພາສາທີ່ເວົ້າໂດຍ 98% ຂອງປະຊາກອນປະເທດ[6]. ພາສາອັງກິດສຳນຽງນູແວນເຊລັງມີລັກສະນະຄ້າຍຄຶງກັບພາສາອັງກິດສຳນຽງອົດສະຕາລີ ຍ້ອນວ່າທັງສອງມີປະຫວັດຄວາມເປັນມາທີ່ໃກ້ຄຽງກັນ.
ນອກຈາກພາສາອັງກິດ ພາສາທີ່ເວົ້າອີກພາສານຶ່ງແມ່ນພາສາມາວຣີ ແມ່ນພາສາຂອງຊາວພື້ນເມືອງມາວຣີ ເຊິ່ງເປັນຜູ້ຢູ່ອາໄສກ່ອນທີ່ຊາວອັງກິດອົບພະຍົບມາຢູ່ນູແວນເຊລັງ. ມີຊາວພື້ນເມືອງມາວຣີທັງໝົດ 599,000 ຄົນ ແຕ່ມີຜູ້ເວົ້າພາສາມາວຣີປະມານ 148,000 ພາຍໃນປະເທດ (ປີ ຄ.ສ. 2013) ແລະ ມີ 100,000 ຄົນທີ່ອ້າງວ່າຕົນຟັງອອກແຕ່ເວົ້າບໍ່ໄດ້ (ປີ ຄ.ສ. 1995)[7].
ການສຶກສາ[ດັດແກ້]
ສາສະໜາ[ດັດແກ້]
ວັດທະນະທຳ[ດັດແກ້]
ວັດທະນະທຳຂອງປະເທດນູແວນເຊລັງສ່ວນຫຼາຍມີຮາກເຫງົ້າມາຈາກຮີດຄອງປະເພນີຂອງຊາວອັງກິດແລະຊາວເອີລົບອື່ນ ໆ ເຊິ່ງປະສົມປະສານດ້ວຍປະເພນີຂອງຊາວມາວລີແລະຊາວໂປລີເນຊີ.
ສິລະປະ[ດັດແກ້]
ວັນນະກຳ[ດັດແກ້]
ສື່ແລະບັນເທີງ[ດັດແກ້]
ກິລາ[ດັດແກ້]
ອ້າງອີງ[ດັດແກ້]
- ↑ "2018 Census population and dwelling counts". Statistics New Zealand. 23 ກັນຍາ 2019. Retrieved 25 ກັນຍາ 2019.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". International Monetary Fund. Retrieved 21 October 2020.
- ↑ "Household income and housing-cost statistics: Year ended June 2019". Statistics New Zealand. Table 9. Archived from the original (XLSX) on 24 February 2020. Retrieved 24 February 2020.
- ↑ "Human Development Report 2020" (PDF). United Nations Development Programme. December 15, 2020. Retrieved December 15, 2020.
- ↑ Central Intelligence Agency. The World Factbook. /library/publications/the-world-factbook
- ↑ "QuickStats About Culture and Identity: Languages spoken". Statistics New Zealand. March 2006. Retrieved 20 February 2008.
- ↑ Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2014. Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition. Dallas, Texas: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com.