ແຄນ
ແຄນ ແມ່ນເຄື່ອງດົນຕີອະມະຕະຂອງຊາວລາວ ເຊິ່ງເປັນສິ່ງທີ່ຕິດພັນຢ່າງສະໜິດແໜ້ນກັບຊີວິດຂອງຄົນລາວ. ແຄນສາມາດກ່ອມອາລົມຄົນໃຫ້ມ່ວນ ແລະ ໃຫ້ຄວາມມ່ວນຊື່ນສຸກສັນໃນຍາມມີໄຊຊະນະ ແລະ ປະສົບຜົນສຳເລັດອັນຈົບງາມ. ແຄນຍັງກ່ອມຈິດໃຈໃຫ້ຄົນຄຶດຮອດບ້ານເກົ່າເມືອງຫລັງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ຄິດຮອດບ້ານເກົ່າທີ່ເຄີຍພັກອາໄສ, ເຮັດໃຫ້ຄຶດຮອດອະດີດຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ເມື່ອໄດ້ຟັງສຽງແຄນລາວຕ່າງໆ ເຊັ່ນ: ລຳສັ້ນ, ລຳລ່ອງ ແລະ ອື່ນໆ.
ທີ 7 ທັນວາ 2017, ອົງການອຸຍແນສໂກ (UNESCO) ໄດ້ປະກາດ “ແຄນລາວ” ຂຶ້ນເປັນມໍລະດົກພູມປັນຍາທາງວັດທະນະທຳ ທີ່ຈັບຕ້ອງບໍ່ໄດ້ ແລະຖືກຮັບຮອງຢ່າງເປັນທາງການ.[1][2]
ປະຫວັດ
[ດັດແກ້]ຕາມຫລັກວິທະຍາສາດນັ້ນ ຍັງບໍ່ມີໃຜພົບຫາ ຫຼື ຢືນຢັນໄດ້ວ່າ ໃຜເປັນຜູ້ຄິດຄົ້ນ ຫຼື ສ້າງແຄນຂື້ນມາ. ແຕ່ເປັນທີ່ແນ່ນອນວ່າ ແຄນລາວ ອາດຈະແມ່ນຄົນລາວເປັນຜູ້ສ້າງ ເນື່ອງຈາກສຽງຂອງມັນກົມກືນກັບສຽງຂັບລຳ ແລະ ສໍານຽງພາສາລາວຢ່າງຊັດເຈນ. ຖ້າເອົາແຄນໄປເປົ່າກັບພາສາອື່ນ ກໍ່ອາດຈະໃຫ້ສຽງອອກມາໄດ້, ແຕ່ສຽງຈະຂາດໆເຂີນໆ ບໍ່ມ່ວນເທົ່າເມື່ອເປົ່າກັບສຽງຂັບລຳພາສາລາວ.[3]
ຕາມຂໍ້ມູນທີ່ມີການຢືນຢັນ, ມີການກ່າວໄວ້ວ່າ ແຄນລາວ ມີຕົ້ນກໍາເນີດຢູ່ໃນກຸ່ມຄົນລາວ (ໄຕລາວ) ທີ່ອາໄສຢູ່ລຸ່ມແມ່ນ້ໍາຂອງ ແລະ ໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໄປສູ່ພື້ນທີ່ໃກ້ຄຽງ, ສະເພາະໃນກຸ່ມຊົນເຜົ່າລາວ-ໄຕ. ມີຫລັກຖານເປັນຮູບແບບຄົນເປົ່າແຄນໃນແຖບບູຮານ, ເຊິ່ງສາມາດສັນນິຖານໄດ້ວ່າ ແຄນລາວ ອາດຈະມີມາແລ້ວປະມານ 2,500 ປີ.[3]
ຮູບແບບຂອງແຄນ
[ດັດແກ້]ແຄນລາວ ປະກອບມີຫລາຍຮູບແບບດັ່ງນີ້
- 1. ແຄນລາວລຸ່ມ ມີ 4 ຊະນິດຄື
- ແຄນ 5 ຄູ່
- ແຄນ 6 ຄູ່
- ແຄນ 7 ຄູ່
- ແຄນ 8 ຄູ່
- ແຄນລາວໃນສະໄຫມກ່ອນ ແມ່ນມັກໃຊ້ເປົ່າຂັບລໍາຕ່າງ ສວ່ນຫລາຍແມ່ນແຄນ 5 ຄູ່ , 6 ຄູ່ ແລະ 7 ຄູ່ ເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຕໍ່ມາອີງໃສ່ສະພາບຄວາມຕັ້ງການຂອງຍຸກສະໄຫມໃຫມ່ ນັກປະດິດແຄນຈື່ງໄດ້ເພິ່ມສຽງແຄນເຂົ້າເປັນ 8 ຄູ່ ເພື່ອສາມາດຫລິ້ນກັບເຄື່ອງດົນຕີອື່ນໆໄດ້.
- ແຄນລາວເທິງ ມີ 2 ຊະນິດຄື
- ເຂດພາກເຫນືອ, ກາງ ແລະ ໃຕ້ ນິຍົມໃຊ້ແຄນ 5 ຄູ່ ແລະ 6 ຄູ່ ກັບລາວລຸ່ມ ໃຊ້ໃນການເປົ່າປະກອບສຽງຂັບລໍາ. ເຜົ່າລາວເທິງເຂດ ສາລະວັນ, ເຊກອງ, ອັດຕະປື ເຂົາເຈົ້າປະດິດແຄນນ້ໍາເຕົ້າຂື້ນເປັນເອກະລັກສະເພາະ ຂອງຕົນເຊິ່ງໃຊ້ເປົ່າສະແດງປະກອບກັບເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງຊະນິດຕ່າງໆຫາກບໍ່ແມ່ນໃຊ້ເປົ່າໃນການຂັບລໍາ.
- ແຄນເຜົ່າມົ້ງ
- ສວ່ນຫລາຍແມ່ນໃຊ້ເປົ່າສະແດງລວດລາຍ , ຄວາມສາມາດ ແລະ ພະລະກໍາລັງ ຄວາມກ້າຫານຂອງຜູ້ເປົ່າ ເຊິ່ງບໍ່ໄດ້ປະກອບໃຫ້ກັບການຂັບລໍາພື້ນເມືອງແຕ່ຢ່າງໃດ.