ພາສາອີສານ

ພາສາອີສານ
ພາສາໄທຖິ່ນອີສານ, ລາວອີສານ, ລາວ (ບໍ່ທາງການ)
[[File: ອັກສອນລາວເດີມໃຊ້ໃນອາດີດ (ເທິງ) ອັກສອນໄທໃຂ້ໃນປັດຈຸບັນນີ້ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (ລຸ່ມ) |200px]]
ປະເທດທີ່ມີການເວົ້າ	ໄທ
ພາກພື້ນ	ພາກອີສານ (ພາກຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ) ໃນເຂດໃກ້ຄຽງ ແລະ ບາງກອກ
ຊົນເຜົ່າ	ລາວ, ອີສານ
ຈຳນວນຜູ້ເວົ້າ	13-16 ລ້ານຄົນ  (2005) 22 ລ້ານຄົນ (2013) (L1 และ L2)
ຕະກຸນພາສາ	ກະ-ໄຕ ໄຕ ໄຕຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ ລາວ–ຜູ້ໄຕ ລາວ ພາສາອີສານ
ລະບົບການຂຽນ	ລາວເດິມ (ອາດີດ, ທາງໂລກ) ໄຕທຳ (ອາດີດ, ສາສະໜາ) ອັກສອນໄທ
ສະຖານະພາບທາງການ
ພາສາຊົນກຸ່ມນ້ອຍທີ່ຮັບຮອງໃນ	ໄທ
ລະຫັດພາສາ
ISO 639-3	tts

ພາສາອີສານ ຫຼື ພາສາລາວອີສານ ຫຼື ພາສາໄທຖິ່ນຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ຫຼື​ ທີ່​ນິຍົມ​ກ່າວ​ເຖິງໃນ​ເອກະສານ​ທາງ​ການ​ຂອງ​ໄທ​ວ່າ ພາສາໄທຖິ່ນອີສານ ເປັນການພັດທະນາໃນທ້ອງຖິ່ນຂອງພາສາລາວໃນປະເທດໄທ ຜູ້ເວົ້າທ້ອງຖິ່ນຍັງຄົງຄິດວ່າເປັນພາສາລາວລັດ​ຖະ​ບານ​ໄທ​ຍອມຮັບ​ພາ​ສາ​ນີ້​ເປັນ​ສໍາ​ນ​ຽງພາສາ​ໄທ​ ທັງຊາວ​ໄທ​ ແລະ​ ລາວ​ມີ​ຄວາມ​ເຂົ້າ​ໃຈ​ກັນ​ຍາກ ເນື່ອງຈາກວ່າເຖິງແມ່ນວ່າມີຫຼາຍກ່ວາ 80 ເປີເຊັນຂອງຄໍາສັບຕ່າງໆໃນວັດຈະນານຸກົມ ທັງລາວ ແລະ ອີສານ ມີຫຼາຍລະດັບສຽງສຽງທີ່ແຕກຕ່າງກັນ ແລະມັກໃຊ້ຄໍາທີ່ມາຈາກພາສາໄທ ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ເກີດການຂັດຂວາງຄວາມເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນໂດຍບໍ່ມີການເປີດເຜີຍກ່ອນ ພາສາລາວມີມາແຕ່ດົນນານໃນພາກຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້, ມາຮອດປັດຈຸບັນ ມີກຸ່ມຄົນທີ່ອົບພະຍົບທີ່ຕາມສັນພູ, ແມ່ນ້ຳຂອງ ເຂົ້າມາໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຈາກພາກໃຕ້ຂອງຈີນ ໃນປະມານສັດຕະວັດທີ 8 ຫາ 10. ດິນແດນຂອງອີສານໃນປັດຈຸບັນເຄີຍຂຶ້ນກັບອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງແຕ່ປີ 1354 ຫາ 1707. ພາຍຫຼັງການລົ້ມສະລາຍຂອງລ້ານຊ້າງ, ອານາຈັກລາວທີ່ແຕກແຍກໄດ້ກາຍເປັນລັດປະເທດສະລາດຂອງສະຫຍາມ. ໃນຊ່ວງທ້າຍສະຕະວັດທີ 18 ແລະ ເກືອບທັງໝົດຂອງສະຕະວັດທີ 19, ທະຫານສະຫຍາມໄດ້ບັງຄັບການຍົກຍ້າຍຄົນລາວຈາກຝັ່ງຕາເວັນຕົກຂອງແມ່ນໍ້າຂອງໄປສູ່ຝັ່ງຕາເວັນອອກ, ປັດຈຸບັນຄືພາກອີສານ. ຜົນຂອງການເຄື່ອນຍ້າຍຄັ້ງໃຫຍ່ນີ້, ເຮັດໃຫ້ມີຜູ້ເວົ້າພາສາອີສານກວມເອົາເກືອບ 1/3 ຂອງປະຊາກອນຂອງໄທ ແລະ ກວມເອົາຫຼາຍກວ່າ 80% ຂອງປະຊາກອນລາວທັງໝົດ. ພາສາອີສານຖືກເວົ້າໃນທ້ອງຖີ່ນໂດຍປະມານ 13-16 ລ້ານຄົນຂອງພາກພື້ນອີສານ (ສຳຫຼວດປີ 2005), ເຖິງແມ່ນວ່າປະຊາກອນທັງໝົດທີ່ເວົ້າລວມທັງຊາວອີສານໃນພາກພື້ນອື່ນໆຂອງປະເທດໄທ ແລະ ຜູ້ທີ່ເວົ້າເປັນພາສາທີສອງ, ອາດຈະເກີນ 22 ລ້ານຄົນ.

ພາສາລາວໃນໄທ ໄດ້ຮັບການຮັກສາໄວ້ ເນື່ອງຈາກພາກພື້ນອີສານມີປະຊາກອນຫຼາຍ, ເນື່ອງຈາກແທກພູຜາທີ່ແຍກພື້ນທີ່ພາກອີສານອອກຈາກສ່ວນອື່ນຂອງປະເທດ, ລວມທັງຄົນອີສານເປັນຄົນທີ່ອະນຸລັກ ຮີດຄອງປະເພນີຂອງທ້ອງຖິ່ນໄດ້ດີ ເຊິ່ງຈະເຫັນໄດ້ໃນການກະແດງດ້ານສິລະປະ,ບົດເພງ, ໝໍລຳ ແລະ ອື່ນໆ. ພາສາອີສານ ຫຼື ພາສາລາວເຄີຍຖືກຫ້າມຢ່າງເປັນທາງການບໍ່ໃຫ້ເອີ້ນວ່າພາສາລາວໃນເອກະສານທາງການຂອງໄທໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 20. ກົດໝາຍອາຍາຂອງຊຸມປີ 1930 ເພື່ອທີ່ຈະສົ່ງເສີມແນວຄິດລັດຊາດໄທ, ຍົກສູງວັດທະນະທຳໄທພາກກາງ ແລະ ການນຳໃຊ້ມາດຕະຖານໄທແບບບັງຄັບ ໄດ້ພາໃຫ້ເກີດສະຖານະການທີ່ຊາວທ້ອງຖິ່ນສ່ວນໃຫຍ່ທີ່ເວົ້າສອງພາສາ ແລະ ຖືວ່າຕົນເອງເປັນພົນລະເມືອງໄທ. ພາສາ​ອີ​ສານ​ແມ່ນ​ສະຫງວນ​ໃຫ້​ເປັນ​ພາສາ​ພື້ນບ້ານ, ​ພາສາຂອງຊາວໄຮ່ຊາວນາ ​ແລະ ເປັນພາສາຂອງຄົນບ້ານນອກ. ອັກສອນໄທນ້ອຍ (ໂຕລາວ) ຍັງຖືກຫ້າມ, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ພາສາອີສານເປັນພຽງແຕ່ພາສາເວົ້າ, ສ່ວນວ່າລະບົບການຂຽນແມ່ນໃຫ້ນໍາໃຊ້ຕົວໜັງສືໄທ ແລະ ການສະກົດຄໍາທີ່ໃຊ້ໃນການສື່ສານແບບບໍ່ເປັນທາງການ.

ອີສານຍັງເປັນເຂດທີ່ທຸກຍາກ, ດ້ອຍພັດທະນາທີ່ສຸດຂອງໄທ, ໂດຍຊາວອີສານຫຼາຍຄົນມີການສຶກສາໜ້ອຍ, ມັກຈ້າງແຮງງານ, ເຮັດວຽກເປັນແມ່ບ້ານ, ແຕ່ງກິນ, ຂັບລົດແທັກຊີ່ ແລະ ອາຊີບອື່ນໆ. ບວກ​ກັບ​ຄວາມ​ມີ​ອະຄະຕິ​ທາງ​ປະຫວັດສາດ​ທີ່​ເປີດ​ເຜີຍ​ຕໍ່​ຊາວ​ອີ​ສານ, ສິ່ງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດມີ​ອັກຄະຕິ​ຮັບ​ຮູ້​ທາງ​ລົບ​ຕໍ່​ພາສາອີສານ. ເຖິງວ່າຈະມີການນໍາໃຊ້ຢ່າງແຜ່ຫຼາຍ, ນັບຕັ້ງແຕ່ກາງສະຕະວັດທີ 20, ພາສາໄດ້ຖືກປ່ຽນແປງໄປແບບຊ້າໆໂດຍພາສາໄທ ຫຼື ການປ່ຽນພາສາເປັນພາສາໄທທັງໝົດ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ດ້ວຍທັດສະນະຄະຕິຕໍ່ວັດທະນະທໍາພາກພື້ນທີ່ຜ່ອນຄາຍຫຼາຍຂຶ້ນໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 20 ເປັນຕົ້ນມາ, ການຄົ້ນຄວ້າພາສາລາວໄດ້ເປີດກວ້າງຂຶ້ນໃນມະຫາວິທະຍາໄລອີສານ ແລະ ທັດສະນະທາງດ້ານການເມືອງມັກທີ່ບໍ່ຂັດແຍ້ງກັບສູນກາງບາງກອກ, ຄວາມພະຍາຍາມນີ້ໄດ້ຊ່ວຍສະກັດກັ້ນການຫາຍໄປແບບຊ້າໆຂອງພາສາ ແລະ ເລີ່ມສ້າງຮາກຖານ, ສົ່ງເສີມໂດຍການປູກຈິດສໍານຶກ ແລະ ຮັກໃນວັດທະນະທໍາທ້ອງຖິ່ນ ຮາກເຫງົ້າຂອງຕົນ.