ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດ
| ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດ | |
|---|---|
| |
|
| |
| ພະບໍລົມນາມາພິໄທ | ເຈົ້າຟ້າພອນ |
| ພະລາຊະອິສະລິຍະຍົດ | ພະມະຫາກະສັດແຫ່ງອານາຈັກອະຍຸທະຍາ |
| ລາຊະວົງ | ບ້ານພູຫຼວງ |
| ຄອງລາດ | ຄ.ສ. 1732-ຄ.ສ.1758 |
| ໄລຍະຄອງລາດ | 26 ປີ |
| ລາຊະການກ່ອນໜ້າ | ສົມເດັດພະສັນເພັດທີ 9 |
| ລາຊະການຕໍ່ໄປ | ສົມເດັດພະເຈົ້າອຸທຸມພອນ |
| ຂໍ້ມູນສ່ວນພະອົງ | |
| ພະລາຊະສົມພົບ | ຄ.ສ.1680 |
| ສະຫວັນຄົດ | ຄ.ສ.1758 |
| ພະລາດຊະບິດາ | ສົມເດັດພະສັນເພັດທີ 8 |
| ພະອັກຄະລະມະເຫສີ | ກົມມະຫຼວງອະໄພນຸຊິດ ກົມມະຫຼວງພິພິດມົນຕີ |
ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດ ຫຼື ສົມເດັດພະບໍຣົມລາຊາທີ່ 3 ຫຼື ສົມເດັດພະພູມິນມະຫາລາຊາບໍຣົມໂກດ (ໄທ: สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ หรือ สมเด็จพระบรมราชาที่ 3 หรือ สมเด็จพระภูมินทรมหาบรมโกศ) ແມ່ນພະມະຫາກະສັດພະອົງທີ່ 31 ແຫ່ງກຸງສີອະຍຸທະຍາ
ພະລາຊະປະຫວັດ[ດັດແກ້]
ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດມີພະນາມເດີມວ່າ ເຈົ້າຟ້າພອນ (ໄທ:เจ้าฟ้าพร ເຈ້າຟ້າພຣ)ແມ່ນພະລາຊະໂອລົດໃນສົມເດັດພະສັນເພັດທີ່ 8 (ພະເຈົ້າເສືອ) ມີພະເຊດຖາ (ອ້າຍ) ໄດ້ແກ່ ເຈົ້າຟ້າເພັດ ພະອົງໄດ້ຮັບການສະຖາປະນາເປັນພະບັນທູນໜ້ອຍໃນລາຊະສະໄໝສົມເດັດພະສັນເພັດທີ່ 8 ແລະເປັນກົມພະລາຊະວັງບໍວອນສະຖານມົງຄົນໃນລາຊະສະໄໝສົມເດັດພະສັນເພັດທີ່ 9
ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດ ຊົງມີພະລາຊະໂອລົດ 2 ພະອົງ ແລະພະລາຊະທິດາ 6 ພະອົງ ກັບກົມມະຫຼວງພິພິດມົນຕີ ຕາມລຳດັບ ດັງນີ້[1]
- ເຈົ້າຟ້າຍິງສິລິປະຊາ (ຫຼືເຈົ້າຟ້າປະຊາວະດີ)
- ເຈົ້າຟ້າຍິງສິລິປະພາ (ຫຼືເຈົ້າຟ້າປະພາວະດີ)
- ເຈົ້າຟ້າຍິງອິນທະວະດີ (ຫຼືເຈົ້າຟ້າພິນທະວະດີ)
- ເຈົ້າຟ້າຍິງກະສັດຕີ
- ເຈົ້າຟ້າຊາຍເອກກະທັດ ກົມມະຂຸນອະນຸລັກມົນຕີ ສົມເດັດພະທີ່ນັ່ງສຸລິຍາດອະມະລິນ)
- ເຈົ້າຟ້າຍິງບົວຈັນ (ຫຼືເຈົ້າຟ້າຈັນທະຣະວະດີ)
- ເຈົ້າຟ້າຍິງນວນ (ຫຼືເຈົ້າຟ້ານຸ່ມ)
- ເຈົ້າຟ້າຊາຍອຸທຸມພອນລາຊະກຸມານ ກົມມະຂຸນພອນພິນິດ (ສົມເດັດພະເຈົ້າອຸທຸມພອນ)
ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດ ຊົງມີພະລາຊະໂອລົດແລະພະລາຊະທິດາກັບກົມມະຫຼວງອະໄພນຸຊິດ ດັງນີ້
- ພະລາຊະໂອລົດ :
- ພະລາຊະທິດາ :
- ເຈົ້າຟ້າຍິງບໍຣົມ
- ເຈົ້າຟ້າຍິງສຸລິຍະວົງ
- ເຈົ້າຟ້າຍິງສຸລິຍາ
- ເຈົ້າຟ້າຍິງທິດາ
- ເຈົ້າຟ້າຍິງລັດຊະໝີ
- ເຈົ້າຟ້າຍິງອິນທະສຸດາວະດີ (ຕໍ່ມາໄດ້ຮັບການສະຖາປະນາ ກົມມະຂຸນຍິສານເສນີ ແລະໄດ້ເປັນພະອັກຄະຣະຊາຍາໃນກົມມະຂຸນເສນາພິທັກ)
ນອກຈາກນັ້ນ ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດຍັງຊົງມີພະລາຊະໂອລົດທີ່ປະສູດແຕ່ພະສະໜົມຫຼາຍພະອົງ ເຊັ່ນ
- ພະອົງເຈົ້າແຂກ (ກົມມະໝື່ນເທບພິພິດ)
- ພະອົງເຈົ້າມັງຄຸດ (ກົມມະໝື່ນຈິດສຸນທອນ)
- ພະອົງເຈົ້າລົດ (ກົມມະໝື່ນສຸນທອນເທບ)
- ພະອົງເຈົ້າປານ (ກົມມະໝື່ນເສບພັກດີ)
ສົງຄາມແຍ່ງລາຊະສົມບັດ[ດັດແກ້]
ເມື່ອສົມເດັດພະສັນເພັດທີ່ 9 ຊົງພະປະຊວນໜັກໄກ້ສະຫວັນຄົດນັ້ນ ໄດ້ພະລາຊະທານລາຊະສົມບັດໃຫ້ແກ່ເຈົ້າຟ້າອະໄພ ພະເຈົ້າບໍຣົມໂກດເຊິ່ງໃນຂະນະນັ້ນດຳລົງຕຳແໜ່ງພະມະຫາອຸປະຫຼາດຢູ່ບໍ່ເຕັມພະໄທ ເພາະປາດຖະໜາຈະໃຫ້ຊົງມອບລາຊະສົມບັດແກ່ເຈົ້າຟ້ານະເຣນທອນ (ກົມມະຂຸນສຸເຣນທອນພິທັກ) ເຊິ່ງໃນຂະນະນັ້ນຜະໜວດ (ບວດ) ຢູ່
ພາຍຫຼັງການສະເດັດສະຫວັນຄົດຂອງສົມເດັດພະສັນເພັດທີ່ 9 ໄດ້ເກີດການສູ້ຮົບກັນລະຫວ່າງພະອົງກັບພະລາຊະໂອລົດຂອງສົມເດັດພະສັນເພັດທີ່ 9 ຄື ເຈົ້າຟ້າອະໄພແລະເຈົ້າຟ້າປໍຣະເມດ ອັນເນື່ອງມາຈາກພະອົງຊົງດຳລົງພະອິສະລິຍະຍົດທີ່ກົມພະລາຊະວັງບໍວອນສະຖານມົງຄົນມີສິດທີ່ຈະຂຶ້ນຄອງລາຊະສົມບັດສືບຕໍ່ຈາກພະເຊດຖາຢ່າງຖືກຕ້ອງ ແຕ່ເມື່ອພະເຊດຖາໄກ້ສະຫວັນຄົດກັບຕັດສິນພະໄທຍົກລາຊະສົມບັດແກ່ເຈົ້າຟ້ານະເຣນທອນ ພະລາຊະໂອລົດພະອົງໃຫຍ່ ແຕ່ເຈົ້າຟ້ານະເຣນທອນບໍ່ເຫັນດ້ວຍຊອບດ້ວຍຈຶງຍົກລາຊະສົມບັດໃຫ້ແກ່ເຈົ້າຟ້າອະໄພ ພະລາຊະໂອລົດອົງຮອງ ເປັນເຫດໃຫ້ເກີດການຕໍ່ສູ້ຍາດແຍ່ງລາຊະບັນລັງຈົນກາຍເປັນສົງຄາມກາງເມືອງກິນໄລຍະເວລາບໍ່ຕ່ຳກວ່າ 1 ປີ ພາຍຫຼັງເຫດການສະຫງົບແລ້ວ ພະອົງຈຶງໄດ້ຂຶ້ນຄອງລາດແລະປະຫານຊີວິດເຈົ້າຟ້າທັງ 2 ພະອົງ
ລັດຊະສະໄໝ[ດັດແກ້]
ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດຊົງທຳນຸບຳລຸງບ້ານເມືອງແລະພະສາດສະໜາຈົນກ່າວໄດ້ວ່າກຸງສີອະຍຸທະຢາໃນສະໄໝພະອົງນັ້ນເປັນຍຸກທີ່ບ້ານເມືອງດີ ມີຂຸນນາງຄົນສຳຄັນທີ່ເຕີບໂຕໃນເວລາຕໍ່ມາ ໃນລາຊະການຂອງພະອົງຫຼາຍຄົນ ເຊັ່ນ ສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີ, ພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກມະຫາລາດ ເປັນຕົ້ນ ໃນທາງດ້ານວັນນະຄະດີກໍມີກະວີຄົນສຳຄັນ ເຊັ່ນ ເຈົ້າຟ້າທຳມາທິເບດໄຊຍະເຊດສຸລິຍະວົງ ກົມມະຂຸນເສນາພິທັກ ຫຼືເຈົ້າຟ້າກຸ້ງ ເຊິ່ງເປັນພະໂອລົດ ເປັນຕົ້ນ
ໃນປີ ຄ.ສ. 1753 ພະເຈົ້າກີລະຕິສິຣິສິງ ກະສັດລັງກາ (ສີລັງກາ) ໄດ້ສົ່ງລາຊະທຸດມາຂໍພະມະຫາເຖຣະແລະຄະນະສົງໄປຊ່ວຍເຫຼືອຟື້ນຟູພະພຸດທະສາດສະໜາໃນລັງກາ ເຊິ່ງເສື່ອມໂຊມລົງໄປ ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດຈຶງໂປດໃຫ້ສົ່ງສະມະນະທູດປະກອບດ້ວຍພະລາຊາຄະນະສອງຮູບຄື ພະອຸບາລີ ແລະ ພະອະລິຍະມຸນີ ພ້ອມຄະນສົງອີກ 12 ຮູບ ໄປລັງກາເພື່ອປະກອບພິທີບັນພະຊາ ອຸປະສົມບົດ ໃຫ້ກັບຊາວລັງກາ ຄະນະສົງຄະນະນີ້ໄດ້ໄປຕັ້ງນິກາຍສະຫຍາມວົງຂຶ້ນໃນລັງກາ ຫຼັງຈາກທີ່ໄດ້ຊ່ວຍຟື້ນຟູພະພຸດທະສາດສະໜາໃນລັງກາເປັນເວລາເຈັດປີແລ້ວ ຄະນະສົງຄະນະນີ້ບາງສ່ວນໄດ້ເດີນທາງກັບກຸງສີອະຍຸທະຢາເມື່ອປີ ຄ.ສ. 1760
ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດສະຫວັນຄົດໃນປິ ຄ.ສ. 1758 ຮວມໄລຍະເວລາການຄອງລາດນານ 26 ປີ
ເຫດພະນາມ"ບໍຣົມໂກດ"[ດັດແກ້]
ພະບາດສົມເດັດພະຈຸລະຈອມເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ມີພະບໍລົມລາຊະວິນິດໄສໃນພະລາຊະພິທີສິບສອງເດືອນວ່າ ເປັນເພາະເມື່ອສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດສະຫວັນຄົດ ກົມພະລາຊະວັງບໍວອນສະຖານມົງຄົນ ໄດ້ສະເດັດຂຶ້ນຄອງລາດເປັນ ສົມເດັດພະເຈົ້າອຸທຸມພອນ ກໍຮຽກຂຸນຫຼວງບໍຣົມໂກດ ຈົນຜັດແຜ່ນດິນມາເປັນ ພະເຈົ້າເອກກະທັດ ກໍບໍ່ມີການປ່ຽນແປງ ຈົນມາສະໄໝທົນບຸລີ ແລະລັດຕະນະໂກສິນ ຈຶງຮຽດຕິດປາກໄປ ຄິດວ່າເປັນຊື່ຈິງໆ
ພະລາຊະຕະກູນ[ດັດແກ້]
| ສົມເດັດພະເຈົ້າປາສາດທອງ | ||||||||||||||||
| ສົມເດັດພະນາລາຍມະຫາລາດ | ||||||||||||||||
| ພະລາຊະເທວີ ສິຣິກັນລະຍານີ | ||||||||||||||||
| ສົມເດັດພະສັນເພັດທີ່ 8 (ພະເຈົ້າເສືອ) | ||||||||||||||||
| ພະແສນເມືອງ (ພະເຈົ້າຊຽງໃໝ່) | ||||||||||||||||
| ພະນາງກຸສາວະດີ | ||||||||||||||||
| ບໍ່ຊາບ | ||||||||||||||||
| ສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດ | ||||||||||||||||
| ບໍ່ຊາບ | ||||||||||||||||
ອ້າງອິງ[ດັດແກ້]
- ↑ ພະລາຊະພົງສາວະດານກຸງສີອະຍຸດທະຍາ ສະບັບພັນຈັນທະນຸມາດ (ເຈີມ) ແລະເອກະສານອື່ນ, ໜ້າ 623-624
ເບິ່ງຕື່ມ[ດັດແກ້]
ແມ່ແບບ:ພະມະຫາກະສັດແຫ່ງກຸງສີອະຍຸດທະຍາ ແມ່ແບບ:ກົມພະລາຊະວັງບໍວອນສະຖານມົງຄົນ