ກົມພະເທພາມາດ (ນົກອ້ຽງ)
| ກົມພະເທພາມາດ | |
|---|---|
| Dynasty | ທົນບຸລີ |
ກົມພະເທພາມາດ (ນົກອ້ຽງ) (ສະຫວັນຄົດ : ຄ.ສ. 1774) ມີພະນາມເດີມວ່າ ອ້ຽງ ຫຼື ນົກອ້ຽງ ສັນນິຖານວ່າແຕ່ເດີມພະອົງມີພື້ນເພເປັນຊາວເພັດຊະບຸລີແລະອາດມີເຊື້ອສາຍຈີນ ພະອົງສົມລົດກັບຫຍົງ ແຊ່ແຕ້ວານິດຊາວແຕ້ຈິ໋ວ ມີບຸດຄົນໜຶ່ງຊື່ ສິນ ທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ຄອງລາດເປັນສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີ ຫຼັງສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີຂຶ້ນຄອງລາດໃນປີ ຄ.ສ. 1769 ກໍຊົງສະຖາປະນາ ນົກອ້ຽງ ພະລາຊະຊົນນະນີຂຶ້ນເປັນ ກົມພະເທພາມາດ ຕາມພະລາຊະປະເພນີລ່ວງມາໄດ້ປີ ຄ.ສ. 1774 ກົມສົມເດັດພະເທພາມາດໄດ້ປະຊວນພະຍອດອັກຄະເນສັນ (ຝີຊະນິດໜຶ່ງ) ແລະສະຫວັນຄົດໃນເວລາຕໍ່ມາ
ພະນາມ
[ດັດແກ້]ກົມພະເທພາມາດມີນາມເດີມວ່າ ອ້ຽງ ຫຼື ນົກອ້ຽງ (ບໍ່ປະກົດພະນາມໃນ ອະພິນິຫານບັນພະບຸລຸດ) ສ່ວນໃນປະຫວັດເຈິ້ງເຈົາຂອງສືເອີ້ເໝຍຈີ ຮຽກວ່າ ລົ່ວຍັ້ງ ຫຼື ນາງນົກຍາງ
ພະປະຫວັດ
[ດັດແກ້]ພະຊົນຊີບຕອນຕົ້ນແລະຄອບຄົວ
[ດັດແກ້]ກົມພະເທພາມາດ ສັນນິຖານວ່າເປັນທິດາຂອງຂຸນນາງໃນລາຊະສະໄໝສົມເດັດພະເຈົ້າຢູ່ຫົວບໍຣົມໂກດ ແຫ່ງກຸງສີອະຍຸທະຢາ ມີພະຂະນິດຖາທີ່ປະກົດນາມພະອົງໜຶ່ງຊື່ ອັ໋ນ ຫຼື ຮັ້ນ (ຕໍ່ມາໄດ້ຮັບການສະຖາປະນາອິສະຣິຍະຍົດເປັນກົມມະຫຼວງເທວິນທະລະສຸດາ ໃນສະໄໝກຸງທົນບຸລີ ເລື່ອງລາວກ່ຽວກັບພະຊາດກຳເໜິດນັ້ນ ພະສັງຄະລາດປາເລີກັວສ໌ (ຝະລັ່ງ: Jeen Baptists Pallegoix) ໄດ້ລະບຸໄວ້ວ່າພະອົງເປັນຄົນໄທ ແຕ່ຟອງຊົວ ຕູແປງ (ຝະລັ່ງ: Francois Turpin) ນັກປະຫວັດສາດຊາວຝະລັ່ງລະບຸວ່າພະອົງເປັນຄົນຈີນ ເຊິ່ງສອດຄ້ອງກັບ ກ.ສ.ຣ. ກຸຫຼາບ ທີ່ລະບຸວ່າທ່ານນົກອ້ຽງມີແຊ່ເດີມວ່າ ໂຫງົວ (ຈີນ: 吴) ເຊິ່ງເປັນດຽວກັນກັບພະວິໄຊວາຣີ (ຫຼິນ ແຊ່ໂຫງົວ) ຂຸນນາງຈີນໃນສະໄໝສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີແລະຍັງໃຫ້ຂໍ້ມູນຕໍ່ວ່າ ທ່ານນົກອ້ຽງເປັນຊາວບ້ານແຫຼມ ແຂວງເມືອງເພັດຊະບຸລີແລະອາດເປັນຍາດກັບພະຍາເພັດຊະບຸລີ (ເຣືອງ) ເຊິ່ງດຳລົງຕຳແໜ່ງໃນອະຍຸທະຢາຕອນປາຍ
ສັນນິຖານວ່າພື້ນເພເດີມຂອງພະນາງຕັ້ງຢູ່ແຖບອຳເພີບ້ານແຫຼມ ເມືອງເພັດຊະບຸລີ ເຊິ່ງໃນໜັງສືປະຖົມມະວົງໄດ້ລະບຸໄວ້ວ່າ "ມານດາພະຍາຕາກສິນທີ່ໜີພະມ້າໄປຢູ່ບ້ານແຫຼມແຂວງເມືອງເພັດຊະບຸລີ..."ແລະຄົງຍ້າຍເຂົ້າມາອາໄສຢູ່ໃນກຸງສີອະຍຸທະຢາເປັນເວລາຊ້ານານ ດັງປະກົດໃນໜັງສືປະຖົມມະວົງ ສະບັບຂອງ ກ.ສ.ຣ. ກຸຫຼາບ ເຊິ່ງລະບຸເລື່ອງລາວຂອງທ່ານນົກອ້ຽງແລະສົມເດັດພະບໍວອນລາດເຈົ້າມະຫາສຸຣະສິງຫະນາດເມື່ອຄັ້ງຍັງເປັນ ນາຍສຸດຈິນດາ (ບຸນມາ) ໄວ້ວ່າ "...ເປັນຄົນຮູ້ຈັກຄຸ້ນເຄີຍກັນມາຊ້ານານແຕ່ຍັງຢູ່ໃນກຸງມາດ້ວຍກັນ..."
ສົມລົດ
[ດັດແກ້]ຕາມອະພິນິຫານບັນພະລຸດ ຄຸນອ້ຽງສົມລົດກັບຊາຍຈີນແຕ້ຈິ໋ວຊື່ຫຍົງ ແຊ່ແຕ້ ທີ່ມີຖິ່ນຖານເດີມໃນຕຳບົນຫົວຟູ່ ອຳເພີເທງໄຮ້ (ເສີງໃຫ່) ນິທິ ອຽວສີວົງ ໄດ້ອະທິບາຍວ່າ ພະລາຊະບິດາຂອງສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີນ່າຈະປະກອບອາຊີບຄ້າຂາຍເປັນຫຼັກ ບໍ່ແມ່ນນາຍອາກອນບ່ອນເບ້ຍ ເປັນຄຳອະທິບາຍທີ່ວ່າເຫດໃດນາຍສິນຈຶງບໍ່ຊົງປະມູນອາກອນສືບຕໍ່ຈາກບິດາ ຈຶງນ່າຈະເປັນພໍ່ຄ້າກວຽນຫຼາຍກວ່າ ສ່ວນຕຳນານອາກອນບ່ອນເບ້ຍ ພະນິພົນຂອງສົມເດັດກົມພະຍາດຳລົງລາຊານຸພາບ ຊຢງໃຫ້ຂໍ້ມູນວ່າຕຳແໜ່ງຂຸນພັດເພິ່ງມີຂຶ້ນໃນລາຊະສະໄໝຂອງພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະເລີດຫຼ້ານະພາໄລ ພາຍຫຼັງຫຍົງແລະນົກອ້ຽງໄດ້ໃຫ້ກຳເໜິດບຸດຊາຍຊື່ວ່າ ສິນ ເມື່ອວັນທີ່ 23 ມີນາ ຄ.ສ. 1734 ແລະພາຍຫຼັງໄດ້ຍົກເປັນບຸດບຸນທຳຂອງເຈົ້າພະຍາຈັກກີ (ຄຸດ) ເຊິ່ງຕໍ່ມານາຍສິນໄດ້ຄອງລາດເປັນພະມະຫາກະສັດແລະຕັ້ງລາຊະທານີທີ່ທົນບຸລີ
ການສະຖາປະນາແລະການສະຫວັນຄົດ
[ດັດແກ້]ເມື່ອຄັ້ງກຸງສີອະຍຸທະຢາແຕກ ປະຊາຊົນທັງຫຼາຍກໍຕ່າງພາກັນຫຼົບໜີພະມ້າ ຄັ້ງນັ້ນກົມພະເທພາມາດເອງໄດ້ໜີໄປພຳນັກໃນແຂວງເມືອງເພັດຊະບຸລີ ເຊິ່ງນາຍສຸດຈິນດາ (ບຸນມາ) ກໍເປັນທຸລະຈັດການນຳພະອົງມາຈາກເພັດຊະບຸລີ ເພື່ອມາສົ່ງໃຫ້ສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີໃນຄ່າຍທີ່ຊົນບຸລີ
ພາຍຫຼັງເມື່ອສົມເດັດພະເຈົ້າຕາກສິນ ສະເດັດຂຶ້ນຄອງລາຊະສົມບັດແລ້ວ ໄດ້ຊົງສະຖາປະນາສົມເດັດພະລາຊະຊົນນະນີ ຂຶ້ນດຳລົງອິສະຣິຍະຍົດເປັນ ກົມພະເທພາມາດ ຕາມບູຮານລາຊະປະເພນີໃນປີ ຄ.ສ. 1769 ຕໍ່ມາພະອົງປະຊວນພະຍອດອັກຄະເນສັນແລະໄດ້ສະເດັດສະຫວັນຄົດໃນປີ ຄ.ສ. 1774 ໂດຍມີການສ້າງພະໂກດໂຖ ຫຼື ລອງໂຖ ສຳລັບພະລາຊະມານດາໃນປີ ຄ.ສ. 1775 ແລະສັນນິຖານວ່າພະໂກດດັງກ່າວສ້າງເພື່ອພະສົບເຈົ້ານາຍທີ່ຊົງສັກຊັ້ນສູງສຸດໃນສະໄໝນັ້ນ ໂດຍໃຫ້ເຈົ້າພະຍາຈັກກີ (ຕໍ່ມາຄື ພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກມະຫາລາດ ເປັນແມ່ກອງເຮັດພະເມນ ນະ ວັດບາງຍີ່ເຮືອໃຕ້
ແຕ່ໃນງານພະເມນດັງກ່າວຖືກເຮ່ງໃຫ້ຈັດຂຶ້ນໃນຊ່ວງລະດູຝົນ ດ້ວຍສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີຊົງຫ່ວງໃຍໃນການສຶກຂອງພະມ້າຢູ່ເຊິ່ງມັກເຂົ້າມາໃນຊ່ວງລະດູແລ້ງຂອງທຸກປີ ເຊິ່ງຕາມທຳນຽມເດີມນັ້ນງານພະເມນຈະຖືກຈັດຂຶ້ນໃນຊ່ວງລະດູແລ້ງ ເຈົ້າພະຍາຈັກກີຈຶງປຶກສາກັບເຈົ້ານາຍທັງປວງວ່າຈະໃຊ້ດີບຸກບາງເຄືອບທອງນ້ຳຕະໂກ ແລ້ວທາດ້ວຍແປ້ງປຽກຕິດເຂົ້າກັບເນື້ອໄມ້ຈົນສຳເລັດໃນເດືອນເກົ້າ ແຕ່ກ່ອນຮອດວັນເຊິນພະສົບມາໃນພະເມນນັ້ນຝົນໄດ້ຕົກຊະທອງນ້ຳຕະໂກທີ່ຕິດປະດັບພະເມນຫຼຸດຣ່ວງກໍຊົງພິໂລດ (ໂກດ) ມີພະລາຊະດຳຣັດວ່າ
ເຮົາໄວ້ໃຈໃຫ້ເປັນແມ່ກອງທຳພະເມນ ຕ່າງຫູຕ່າງຕາເຮົາ ເຈົ້າໄມ້ເອົາໃຈໃສ່ໃນລາຊະການ ທຳມັກງ່າຍໃຫ້ເມນເປັນເຊັ່ນນີ້ດີແລ້ວຫຼື ເຮັດໃຫ້ພະກຽດຕິຍົດພະເຈົ້າແຜ່ນດິນເສື່ອມເສຍໄປ ຈຶງມີພະລາຊະດຳຣັດສັ່ງໃຫ້ເຈົ້າພະນັກງານອົງຄະລັກ ໃຫ້ລົງພະລາຊະອາຢາໂບຍຫຼັງເຈົ້າພະຍາຈັກກີ 50 ທີ
ເຊິ່ງເຫດການດັງກ່າວ ເປັນໜຶ່ງໃນຄວາມຂັດແຍ້ງສ່ວນພະອົງ ລະຫວ່າງສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງທົນບຸລີກັບເຈົ້າພະຍາຈັກກີ
ອ້າງອິງ
[ດັດແກ້]1. นิธิ เอียวสีวงศ์ หน้า 67
2. สุทธิศักดิ์ ระบอบ สุขสุวานนท์, หน้า 104