ພະສຸຈະຣິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະຣິດກຸນ)

ພະສຸຈະລິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ)
ເກີດ	ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ 13 ພະຈິກ ຄ.ສ. 1895 ບ້ານປາກຄອງດ່ານ ຈັງຫວັດທົນບຸລີ
ເສຍຊີວິດ	9 ມີນາ ຄ.ສ 1982 ໂຮງໝໍສິລິລາດ ບາງກອກ
ສັນຊາດ	ໄທ
ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກຈາກ	ພະສະໜົມເອກໃນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ
ຄູ່ສົມລົດ	ພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ (ຄ.ສ. 1921—1925)
ບິດາມາຣດາ	ເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີ (ປື້ມ ສຸຈະລິດກຸນ) ທ່ານຜູ້ຍິງກິມໄລ້ ສຸທຳມົນຕີ
ຍາດ	ສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ (ນ້ອງສາວ) ທ່ານຜູ້ຍິງພົວ ອະນຸລັກລາຊະມົນທຽນ (ນ້ອງສາວ)

ພະສຸຈະລິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ) (ໄທ: พระสุจริตสุดา (เปรื่อง สุจริตกุล)) (ເກີດ: 13 ພະຈິກ ຄ.ສ. 1895-ເຖິງແກ່ກຳ: 9 ມີນາ ຄ.ສ. 1982) ພະສະໜົມເອກໃນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ແມ່ນທິດາໃນເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີ (ປື້ມ ສຸຈະລິດກຸນ) ກັບທ່ານຜູ້ຍິງກິມໄລ້ ສຸທຳມົນຕີແລະເປັນເອື້ອຍຂອງສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ

ປະຫວັດ

ປະຫວັດຕອນຕົ້ນ

ຈາກຊ້າຍ : ພະສຸຈະລິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ),ທ່ານຜູ້ຍິງພົວ ອະນຸລັກລາຊະມົນທຽນ ແລະສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ

ພະສຸຈະລິດສຸດາ ມີຊື່ເດີມວ່າ ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ (ໄທ: เปรื่อง สุจริตกุล) ເກີດເມື່ອວັນທີ່ 13 ພະຈິກ ຄ.ສ. 1895 ນະ ບ້ານປາກຄອງດ່ານ ປະຕູນ້ຳພາສີຈະເລີນ ແມ່ນທິດາຄົນໂຕຈາກບຸດຈຳນວນ 12 ຄົນຂອງເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີ (ປື້ມ ສຸຈະລິດກຸນ) ກັບທ່ານຜູ້ຍິງກິມໄລ້ ສຸທຳມົນຕີ ມີນ້ອງສາວທີ່ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກຄື ປະໄພ ທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ເປັນ ສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາແລະທ່ານຜູ້ຍິງພົວ ອະນຸລັກລາຊະມົນທຽນ

ບຸພະຊົນຝັ່ງບິດາເປັນລາຊິນິກຸນເຊື້ອສາຍຈີນ ໂດຍປູ່ຄືພະຍາລາຊະພັກດີ (ໂຄ ສຸຈະລິດກຸນ) ເປັນນ້ອງຊາຍຮ່ວມບິດາມານດາຂອງສົມເດັດພະປິຍະມາວະດີ ສີພັດຊະລິນມາຕາ (ນາມເດີມ: ປ່ຽມ ສຸຈະລິດກຸນ) ພະສະໜົມເອກໃນພະບາດສົມເດັດພະຈອມເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ລາຊະການທີ່ 4 ສ່ວນບຸພະຊົນຝ່າຍມານດາຄືຂຸນພັດ (ແຕ້ຫອຍ) ຊາວຈີນແຕ້ຈິ໋ວທີ່ອົບພະຍົບເຂົ້າສະຫຍາມຊ່ວງປີ ຄ.ສ. 1864

ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ ແມ່ນເອື້ອຍຄົນໂຕຂອງຄອບຄົວທີ່ຕ້ອງດູແລນ້ອງໆ ໂດຍສະເພາະ ປະໄພ ນ້ອງສາວຄົນໜ້ອຍ ເຊິ່ງໂປດການຂີ່ມ້ານຳກັນສະເໝີ ຕໍ່ມາເມື່ອຄັ້ງທີ່ນາງໂກນຈຸກ ໄດ້ເຂົ້າໄປໃນພະບໍລົມມະຫາລາຊະວັງເພື່ອທ້າວວະນິດາພິຈາລິນີ (ເຈົ້າຈອມເພີ່ມ ໃນລາຊະການທີ່ 5) ຜູ້ເປັນອາແຕ່ງຕົວໃຫ້ຕາມປະເພນີແລ້ວສົມເດັດພະສີພັດຊະລິນທາບໍລົມລາຊິນີນາດທອດພະເນດເຫັນເຂົ້າ ກໍໂປດໃຫ້ຖະຫວາຍຕົວຫຼັງການໂກນຈຸກ ແລະມີໂອກາດເຂົ້າສຶກສາໃນໂຮງຮຽນລາຊິນີຈົນຈົບມັດຖະຍົມສຶກສາປີທີ່ 4 ແລ້ວທູນລາອອກຈາກໂຮງຮຽນ ແລະທູນລາອອກມາພຳນັກທີ່ບ້ານ

ຄັ້ງເມື່ອພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວຊົງໝັ້ນພະວໍລະກັນຍາປະທານ ພະອົງເຈົ້າວັນລະພາເທວີກໍໂປດໃຫ້ເປື່ອງມາເປັນນາງສະໜອງໂອດຂອງພະອົງເຈົ້າວັນລະພາເທວີ ແລະໄດ້ຕາມສະເດັດພະລາຊະດຳເນິນໃນພະລາຊະກໍລະນີຍະກິດຕ່າງໆ ເມື່ອປີ ຄ.ສ. 1922 ທີ່ມີການຈັດຕັ້ງກອງທະຫານເສືອປ່າຢິງຂຶ້ນ ກໍຊົງພະກະລຸນາໂປດເກົ້າໃຫ້ ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ ຮັບພະລາຊະທານຍົດນາຍົກກອງເສືອປ່າຍິງລຸ້ນທຳອິດອີກດ້ວຍ

ຂະນະທີ່ເປື່ອງມີອາຍຸຮາວ 18 ປີ ກໍໄດ້ຮັບອຸປະກາລະນິພາ ອະໄພວົງ (ຊື່ເດີມ: ທອງຄຳ ພຸ່ມທອງສຸກ) ມາເປັນບຸດບຸນທຳໂດຍເຮັດໜ້າທີ່ເປັນທັງຜູ້ລ້ຽງ ຜູ້ສອນໜັງສືແລະການຂັບຮ້ອງດ້ວຍຕົນເອງ

ອະພິເສກສົມລົດ

ພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວແລະພະສຸຈະລິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ) ໃນພະລາຊະພິທີລາຊາພິເສກສົມລົດ ເມື່ອວັນທີ່ 27 ຕຸລາ ຄ.ສ. 1921 ທີ່ວັງພະຍາໄທ

ເມື່ອເປື່ອງມີອາຍຸໄດ້ 26 ປີ ພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ໄດ້ຊົງຂໍເປື່ອງຈາກເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີແລະຊົງພະກະລຸນາໂປດເກົ້າ ປະກອບພະລາຊະພິທີອະພິເສກສົມລົດເມື່ອວັນທີ່ 27 ຕຸລາ ຄ.ສ. 1921 ແລະຖືເປັນສຸພາບສະຕີສາມັນຊົນຄົນທຳອິດທີ່ໄດ້ເຂົ້າພິທີດັງກ່າວ ໂດຍສວມຊຸດເປັນເຈົ້າສາວແບບອັງກິດໂດຍສວມເສື້ອກະໂປງສີຂາວ ມີຜ້າໂປ່ງສີຂາວຄຸມສີສະ ປະດັບດອກສົ້ມແລະຖືຊໍ່ດອກໄມ້ ມີການພະລາຊະທານນ້ຳສັງເປັນທາງການດ້ວຍພະກະລຸນາຂອງສົມເດັດພະມາຕຸດສາເຈົ້າສະຫວ່າງວັດທະນາ ພະບໍລົມລາຊະເທວີ ແລະຊົງພະກະລຸນາໂປດເກົ້າ ແຕ່ງຕັ້ງເປັນ ພະສຸຈະລິດສຸດາ ຕຳແໜ່ງພະສະໜົມເອກ ພ້ອມທັງພະລາຊະທານກາປະຖົມຈຸລະຈອມເກົ້າໃຫ້ສົມກັບສັກພະສະໜົມເອກ ເປັນສະຕີຄົນທຳອິດທີ່ໄດ້ຮັບພະລາຊະທານບັນດາສັກ "ຄຸນພະ" ຫາກເມື່ອໃດຖືພາ ຈະສະຖາປະນາຂຶ້ນເປັນເຈົ້າ ແຕ່ຢ່າງໃດກໍຕາມພະສຸຈະລິດສຸດາບໍ່ໄດ້ມີຄັນສົມດັ່ງພະລາຊະປະສົງ

ພະສຸຈະລິດສຸດາສົນໃຈເລື່ອງດົນຕີໂດຍສະເພາະການຂັບຮ້ອງ ເຊິ່ງມີຄວາມຊຳນານເປັນເລີດເຄີຍເປັນຕົ້ນສຽງຮ່ວມກັບສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ ເມື່ອ ຄ.ສ. 1921 ຄັ້ງທີ່ພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວໂປດເກົ້າ ໃຫ້ຈັດການສະແດງໂຂນຕອນນາງລອຍແລະພະອົງຊົງພາກດ້ວຍພະອົງເອງ ດ້ວຍຄວາມທີ່ທ່ານຊື່ນຊອບດົນຕີໄທເປັນຊີວິດຈິດໃຈ ຊ່ວງເວລາດັງກ່າວພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ຮັບອຸປະກາລະເດັກ 10-15 ປີ ເພື່ອມາເປັນນັກດົນຕີ ອາທິ ນິພາ ອະໄພວົງ ທອງດີ ສຸຈະລິດກຸນ ແລະສຸມິດຕາ ສຸຈະລິດກຸນ (ສະກຸນເດີມ: ສິງຫົນກະ) ໄວ້ຄອຍຫຼີ້ນດົນຕີສະແດງຖະຫວາຍພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວຫຼັງສິ້ນສະເຫວີຍພະກະຍາຫານ ນະ ພະລາຊະວັງພະຍາໄທເປັນປະຈຳ

ພະສຸຈະລິດສຸດາຮັບລາຊະການສະໜອງພະມະຫາກະລຸນາທິຄຸນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວຕະຫຼອດລາຊະການ ໄດ້ໂດຍສະເດັດພະລາຊະດຳເນິນໄປ ນະ ບ່ອນຕ່າງໆ ພ້ອມກັບສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາສະເໝີ

ຫຼັງການສະຫວັນຄົດຂອງພະສະຫວາມີ

ຫຼັງຈາກການສະເດັດສະຫວັນຄົດຂອງພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ພຳນັກຢູ່ພາຍໃນວັງສວນສຸນັນທາແລ້ວຈຶງຍ້າຍເຂົ້າໄປຢູ່ທີ່ບ້ານພະສຸຈະລິດສຸດາ ຖະໜົນພະຮາມ 5 ຫຼັງໂຮງຮຽນວະຊິລາວຸດວິທະຍາໄລອັນເປັນທີ່ດິນເຊິ່ງໄດ້ຮັບພະລາຊະທານ ທັງຮັບສ່ວນແບ່ງພະລາຊະມໍລະດົກຂອງພະສະຫວາມີອີກຈຳນວນໜຶ່ງ

ຢ່າງໃດກໍຕາມພະສຸຈະລິດສຸດາຍັງຄົງສົນໃຈເລື່ອງກ່ຽວກັບດົນຕີ ໄດ້ຈັດຕັ້ງວົງເຄື່ອງສາຍຜະສົມເປຍໂນຍິງວົງທຳອິດຂອງຄະນະນາລີສີສຸມິດ ເປັນວົງດົນຕີເຄື່ອງຄູ່ ປະກອບດ້ວຍຈະເຂ້,ຊໍອູ້,ຊໍດ້ວງ,ສິ່ງ,ໂທນ,ຣຳມະນາ ແລະເປຍໂນ ໂດຍມີສຸມິດຕາ ສຸຈະລິດກຸນ ເປັນຜູ້ຫຼີ້ນເປຍໂນແລະຄວບຄຸມວົງດົນຕີ ພະສຸຈະລິດສຸດາສົນໃຈໃນການຫຼີ້ນເປຍໂນເປັນພິເສດ ວົງດົນຕີຄະນະນີ້ໄດ້ນຳເພງພະລາຊະນິພົນໃນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວມາຂັບຮ້ອງ ເຊັ່ນ ເພງຕັບໃນເລື່ອງວິວາພະສະໝຸດ ຄືເພງໂຍນດາບ, ຈີນໜ້າເຮືອ, ປີ່ແກ້ວ, ຕະນາວແປງ ເປັນຕົ້ນ ແລະຍັງໄດ້ແຕ່ງຄຳຮ້ອງເພງ ສຸດາສະຫວັນ ໂດຍມີສຸມິດຕາ ສຸຈະລິດກຸນ ເປັນຜູ້ແຕ່ງທຳນອງ

ເຖິງແກ່ອະນິດຈະກຳ

ໃນປັດສິມມະໄວ ພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ຮັບພະມະຫາກະລຸນາທິຄຸນຈາກພະບາດສົມເດັດພະປໍຣະມິນມະຫາພູມິພົນອະດຸນຍະເດດ ຊົງພະກະລູນາໂປດເກົ້າ ພະລາຊະທານທັງຄ່າໃຊ້ຈ່າຍປະຈຳແລະບ່ອນພຳນັກໃນບໍລິເວນທີ່ຊັບສິນສ່ວນພະມະຫາກະສັດ ຊອຍຕົ້ນສົນ ຖະໜົນເພີນຈິດ ບາງກອກ

ຈົນຮອດເດືອນມິຖຸນາ ພ.ສ. 2524 ພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ປ່ວຍລົງ ແລະເຂົ້າພັກຮັກສາຕົວທີ່ໂຮງໝໍສິລິລາດຈົນຮອດອະນິດຈະກຳເມື່ອວັນອັງຄານທີ 9 ມິຖຸນາ ພ.ສ. 2524 ເວລາ 22.45 ໂມງ ຮວມອາຍຸໄດ້ 85 ປີ 3 ເດືອນ 26 ວັນ ແລະໄດ້ຮັບພະລາຊະທານເພີງສົບ ນະ ເມນໜ້າພັບພາອິສະລິຍາພອນ ວັດເທບສິລິນທາວາດ ເມື່ອວັນທີ່ 29 ມີນາ ພ.ສ. 2526

ກຽດຕິຍົດ

ພະສຸຈະລິດສຸດາ (ຊ້າຍ), ສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ (ກາງ) ແລະທ່ານຜູ້ຍິງພົວ ອະນຸລັກລາຊະມົນທຽນ (ຂວາ) ໃນປີ ຄ.ສ. 1974

ບັນດາສັກ

• ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ (13 ພະຈິກ ພ.ສ. 2438 — 26 ຕຸລາ ພ.ສ. 2464)
• ພະສຸຈະລິດສຸດາ (27 ຕຸລາ ພ.ສ. 2464 — 9 ມີນາ ພ.ສ. 2524)

ເຄື່ອງລາດອິສະລິຍາພອນ

• ເຄື່ອງລາດອິສະລິຍາພອນຈຸລະຈອມເກົ້າ ຊັ້ນທຸຕິຍະຈຸລະຈອມເກົ້າວິເສດ (ທ.ຈ.ວ.)
• ຫຼຽນລັດຕະນາພອນ ລາຊະການທີ່ 6 ຊັ້ນທີ່ 2 (ວ.ປ.ລ.2)
• ຫຼຽນລັດຕະນາພອນ ລາຊະການທີ່ 7 ຊັນທີ່ 3 (ປ.ປ.ລ.3)

ຍົດທາງທະຫານ

• ນາຍເສືອປ່າ ເປັນນາຍົກອົງຕີສັງກັດກອງຮ້ອຍຫຼວງ ກົມເສືອປ່າມ້າຫຼວງ ຮັກສາພະອົງ ເມື່ອວັນທີ່ 23 ມັງກອນ ພ.ສ. 2464

ຕຳແໜ່ງທີ່ໄດ້ຮັບ

• ສະມາຊິກກິດຕິມະສັກສະພາກາຊາດສະຫຍາມ (ຊື່ໃນຂະນະນັ້ນ) ເມື່ອວັນທີ່ 29 ຕຸລາ ພ.ສ. 2464 ຫຼັງພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ບໍລິຈາກເງິນສົມທົບທຸນສ້າງສະຖານເສົາວະພາ

ສະຖານທີ່ອັນເນື່ອງມາຈາກບັນດາສັກ

• ຕຶກພະສຸຈະລິດສຸດາ ພາຍໂຮງໝໍສິລິລາດ