ຈິນຊີຮ່ອງເຕ້
| ຈິນຊີຮ່ອງເຕ້ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ຈັກກະພັດແຫ່ງຈັກກະວັດຈີນ | |||||
| ຈັກກະພັດແຫ່ງຣາຊະວົງສິນ | |||||
| ສະເວີຍລາດ | 221–210 ປີກ່ອນ ຄ.ສ | ||||
| ພຣະມະຫາກະສັດແຫ່ງຣັດສິນ | |||||
| ສະເວີຍລາດ | 247– 221 ປີກ່ອນ ຄ.ສ | ||||
| Predecessor | ພຣະເຈົ້າສິນວັງຊຽງ | ||||
| Successor | ພຣະອົງເອງ | ||||
| ປະສູດ | ອິ໋ງ ເຈິ້ງ/ຈ້າວ 260 ປີກ່ອນ ຄ.ສ | ||||
| ສິ້ນພະຊົນ | 210 ປີກ່ອນຄ.ສ | ||||
| Burial | ສຸສານຫູວງ ຊີອານ[1] | ||||
| |||||
ສິນສື່ຫວັງຕີ້, ຕາມສຳນຽງມາດຕະຖານ ຫຼື ຈິ໋ນຊີຮ່ອງເຕ້ ຕາມສໍານຽງອື່ນ ( ຈີນ: 秦始皇帝; ພິນອິນ: Qín Shǐ Huángdì 260–210 ກ່ອນ ຄ.ສ.) [2] ເປັນພຣະມະຫາກະສັດພຣະອົງທຳອິດແຫ່ງຈັກກະພັດຈີນ [3] [3] ສ້າງຕັ້ງ ລາຊະວົງສິນ ແລະບໍ່ຊົງໃຊ້ຕຳແໜ່ງ ຫວັງ (王) ຄືກັບພຣະມະຫາກະສັດໃນລາຊະວົງຊາງ ແລະ ລາຊະວົງໂຈກ່ອນໜ້ານີ້ແຕ່ຊົງໃຊ້ຕຳແໜ່ງຫວັງຕີ້ (皇帝), ອັນເປັນຕຳແໜ່ງທີ່ພຣະມະຫາກະສັດຈີນຊົງໃຊ້ສືບໆກັນມາອີກສອງພັນປີ.
ພຣະອົງປະສູດໃນ ເມືອງຫານຕານ, ເມືອງຫຼວງຂອງລັດຈ້າວ, ມີພະນາມເດີມວ່າ ອິ໋ງ ເຈິ໋ງ (嬴政) ຫຼື ຈ້າວ ເຈິ້ງ (趙政), ພຣະບິດາ ຄື ພຣະເຈົ້າສິນຈວັງຊຽງ (秦莊襄王) ພຣະມະຫາກະສັດແຫ່ງຣັດສິນ ພຣະມານດາ ຄື ຈ້າວ ຈີ (赵姬), ພຣະອົງຊົງໄດ້ຮັບຄວາມອະນຸເຄາະຈາກ ລຫວີ່ ປູ້ເຫວຍ໌ (呂不韋). ) ພໍ່ຄ້າຜູ້ມັ່ງຄັ່ງ ໃນສືບທອດລາຊະບັນລັງຕໍ່ຈາກພຣະບິດາ. ໃນປີ 221 ກ່ອນ ຄ.ສ. ເມື່ອມີອາຍຸ 38 ປີ, ເພິ່ນໄດ້ເອົາຊະນະລັດອື່ນໆທັງໝົດ ແລະຊົງຜະນວກລວມລັດເຫຼົ່ານັ້ນເຂົ້າເປັນຈັກກະວັດອັນໜຶ່ງອັນດຽວ ແລ້ວຊົງຂຶ້ນຄອງອຳນາດໃນຖານະ ຫວັງຕີ້ ພຣະອົງທຳອິດຂອງຈັກະະວັດຈີນ ໃນຣາຊະສະໄໝຂອງພຣະອົງ ແມ່ທັບນາຍກອງຂອງພຣະອົງມີສ່ວນຢ່າງຍິ່ງ ໃນການຂະຫຍາຍອານາເຂດຈັກກະວັດຂອງພຣະອົງ ໂດຍການສູ້ຮົບກັບຊາວບ້າຍຢີໄປ່ເຢວ່ (百越) ທາງຕອນໃຕ້ຂອງຣັດຊູ່, ຈົນສາມາດຜະນວກຫູໜານ ແລະ ກວ່ງຕົງ ໄດ້ເປັນການຖາວອນ ແລະ ເຮັດສົງຄາມກັບຊາວຊຍົງໜູ (匈奴) ທາງຕອນໃນຂອງເອເຊຍ.
ພຣະອົງຍັງໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມກັບອັກຄະຣະມະຫາເສນາບໍດີ ຫຼີ່ ຊື່ (李斯) ໃນການປະຕິຮູບຂະໜານໃຫຍ່ໃນດ້ານເສດຖະກິດແລະການເມືອງ ເພື່ອເຮັດໃຫ້ຫຼັກປະຕິບັດທີ່ແຕກຕ່າງກັນໄປໃນລັດຕ່າງໆ ແຕ່ກ່ອນນັ້ນກາຍເປັນມາດຕະຖານດຽວກັນ ປະຫວັດສາດແບບຈາຮີດລະບຸວ່າ, ໃນເລື່ອງນີ້, ຊົງສັ່ງໃຫ້ ເຜົາຕຳລາແລະຂ້າບັນດິດຢ່າງຫຼວງຫູາຍ ໂຄງການອັນໃຫຍ່ຫຼວງຂອງພຣະອົງນັ້ນ ຍັງລວມເຖິງການລວມເອົາກຳແພງຂອງລັດຕ່າງໆ ເຂົ້າເປັນເປັນກຳແພງເມືອງຈີນອັນໜຶ່ງອັນດຽວກັນ ແລະສ້າງເສັ້ນທາງເດີນທາງບົກເປັນໜຶ່ງດຽວກັນ ພ້ອມທັງສ້າງສຸສານຫຼວງ ເຊິ່ງມີທະຫານດິນເຜົາ ຂະໜາດເທົ່າຄົນແທ້ອາລັກຂາຢູ່ ພຣະອົງໄດ້ສະເຫວີຍຣາດຢູ່ຈົນເສຍຊີວິດເມື່ອ 210 ປີກ່ອນ ຄ.ສ ລະຫວ່າງການສະເດັດ ປະພາດພາກຕາເວັນອອກ ເປັນຄັ້ງທີ 5 [4]
ນັກປະຫວັດສາດແບບຈາຮີດມັກພັນລະນາວ່າ ພຣະອົງຊົງເປັນຜູ້ປົກຄອງທີ່ໂຫດຮ້າຍ ແລະເປັນຜູ້ນິຍົມໃນກົດໝາຍ ຢ່າງເຄັ່ງຄັດ, ທັງນີ້, ສ່ວນໜຶ່ງເປັນຜົນມາຈາກມຸມມອງໃນສະໄໝ ລາຊະວົງຮັ່ນ ທີ່ມີການວິພາກວິຈານພຣະອົງຢ່າງຮຸນແຮງແຕ່ວ່ານັບແຕ່ກາງຄິດສະຕະວັດທີ 20 ເປັນຕົ້ນມາ ນັກວິຊາການເລີ່ມຕັ້ງຄຳຖາມເຖິງມຸງດັ່ງກ່າວ. [5]
ອ້າງອີງ[ດັດແກ້]
- ↑ Paludan 1998, p. 16.
- ↑ Wood, Frances. (2008). China's First Emperor and His Terracotta Warriors, pp. 2-33. Macmillan Publishing, 2008. ISBN 0-312-38112-3.
- ↑ 3.0 3.1 Müller 2021.
- ↑ Sima Qian 2007.
- ↑ Loewe 2000.