ນາງພະຍາແມ່ຢູ່ຫົວສີສຸດາຈັນ

ນາງພະຍາແມ່ຢູ່ຫົວສີສຸດາຈັນ
ພະລາຊະອິສະລິຍະຍົດ	ທ້າວສີສຸດາຈັນ ແມ່ຢູ່ຫົວແຫ່ງກຸງສີອະຍຸດທະຍາ​
ລາຊະວົງ	ອູ່ທອງ (ສັນນິດຖານ) ສຸພັນນະພູມ (ຕາມການເສກສົມລົດ)
ຂໍ້ມູນສ່ວນພະອົງ
ປະສູດ	ບໍ່ປາກົດ
ສິ້ນພະຊົນ	ພ.ສ 2091

ນາງພະຍາແມ່ຢູ່ຫົວສີສຸດາຈັນ (ໄທ: นางพระยาแม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์) ແມ່ນພະມະເຫສີຝ່າຍຊ້າຍໃນສົມເດັດພະໄຊລາຊາທິລາດ ພະອັກຄະລະມະເຫສີໃນຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດ ແລະພະລາຊະມານດາໃນພະຍອດຟ້າແລະພະສີສິນ

ພະປະຫວັດ

ມີການສັນນິດຖານກ່ຽວກັບພະຊາດກຳເໜີດຂອງທ້າວສີສຸດາຈັນວ່າສືບເຊື້ອສາຍມາຈາກລາຊະວົງອູ່ທອງ ໂດຍສືບເຊື້ອມາຈາກສົມເດັດພະຮາມລາຊາທິລາດທີ່ເສຍລາຊະສົມບັດແລ້ວຖືກສົ່ງໄປຢູ່ທີ່ເມືອງປະທາຄູຈາມ ເຊິ່ງພິເສດ ເຈຍຈັນພົງ ໄດ້ໃຫ້ຂໍ້ສັງເກດວ່າລາຊະວົງດັງກ່າວອາດຖືກລະເວັ້ນໄວ້ໃນຖານະທີ່ເປັນຕະກູນສັກສິດ ຜູ້ສືບເຊື້ອສາຍລາຊະວົງດັງກ່າວຈຶງໄດ້ຮັບການລ້ຽງດູສືບມາໃຫ້ມາເຮັດໜ້າທີ່ສຳຄັນໃນລາຊະສຳນັກ ເຊິ່ງສອດຄ້ອງກັບຈົດໝາຍເຫດວັນວະລິດທີ່ໃຫ້ຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດ ບ່ອນເດີມແມ່ນພະນັກງານເຝົ້າຫໍພະມາກ່ອນ ວ່າເປັນໝໍຜີມີໜ້າທີ່ອ່ານແປໜັງສືພົງສາວະດານຂອງຕ່າງປະເທດໃຫ້ແກ່ພະເຈົ້າຢູ່ຫົວ ເຊິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດແລະຮວມໄປເຖິງທ້າວສີສຸດາຈັນທີ່ມີສັກເປັນຍາດ ບໍ່ໄດ້ມາຈາກຕະກູນຊັ້ນຕ່ຳ ແຕ່ແມ່ນລະດັບຜູ້ຮູ້ ແລະຢູ່ໃນຖານະລະດັບປຸໂລຫິດທີ່ມີໜ້າທີ່ກ່ຽວກັບພະລາຊະພິທີໃນລາຊະສຳນັກ

ຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດມີນ້ອງຊາຍຄືນາຍຈັນ ບ້ານມະຫາໂລກ ເຊິ່ງແມ່ນໝູ່ບ້ານດັງກ່າວແມ່ນໝູ່ບ້ານຂະເໝນດັງນັ້ນຕະກູນຂອງເຂົາອາດມີຄວາມສັມພັນກັບຂະເໝນນຳ ເຊິ່ງເອກະສານປອກຕຸຍະການໄດ້ກ່າວເຖິງນາຍຈັນວ່າເປັນຊ່າງເຫຼັກ ເຊິ່ງເຕັກໂນໂລຊີຜະລິດເຄື່ອງມືເຫຼັກໃນສະໄໝນັ້ນບໍ່ແມ່ນຂອງທີ່ໄຜກໍເຮັດໄດ້ງ່າຍ ໆ ເຊິ່ງຕ້ອງອາໄສຜູ້ຊຳນານສະສົມມາເປັນເວລານານ ເຊິ່ງຢັ້ງຢືນວ່າຕະກູນຂອງນາຍຈັນບໍ່ແມ່ນຕະກູນຊັ້ນຕ່ຳແຕ່ຢ່າງໃດ

ການຄອງອຳນາດ

ດ້ວຍເຫດທີ່ພະນາງມີພະລາຊະໂອລົດຄືພະຍອດຟ້າ ພະນາງຈຶງມີຖານະທີ່ສູງກວ່າພະຊາຍາອື່ນອີກ 3 ພະອົງ ຕໍ່ມາສົມເດັດພະໄຊລາຊາທິລາດ ພະສະຫວາມີໄດ້ສະເດັດກັບຈາກລາຊະການສົງຄາມ ຊົງພະປະຊວນແລະສະເດັດສະຫວັນຄົດ ຈຶງໄດ້ມີການຍົກພະຍອດຟ້າ ພະລາຊະໂອລົດຄອງລາດຕໍ່ມາໃນປີ ພ.ສ. 2089 ໂດຍມີນາງພະຍາແມ່ຢູ່ຫົວສີສຸດາຈັນເປັນຜູ້ສຳເລັດລາຊະການແທນພະອົງ

ໃນປີ ພ.ສ. 2091 ນາງພະຍາແມ່ຢູ່ຫົວສີສຸດາຈັນຊົງອ້າງວ່າພະຍອດຟ້າຍັງຊົງພະເຍົາ ຫົວເມືອງເໜືອກໍບໍ່ເປັນປົກກະຕິຈຶງປຶກສາກັບຂຸນນາງຈະໃຫ້ຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດວ່າລາຊະການແຜ່ນດິນຈົນກະທັ່ງພະຍອດຟ້າຊົງຈະເລີນພະຊົນມາຍຸ ເຫຼົ່າຂຸນນາງກໍເຫັນຊອບນຳ ເມື່ອຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດຂຶ້ນຄອງລາດແລ້ວ ກໍສະຖາປະນານາຍຈັນ ຜູ້ເປັນນ້ອງຊາຍທີ່ຢູ່ບ້ານມະຫາໂລກຂຶ້ນເປັນພະມະຫາອຸປະຫຼາດ ແລ້ວນຳພະຍອດຟ້າໄປສຳເລັດໂທດທີ່ວັດໂຄກພະຍາ ສ່ວນພະສີສິນພະລາຊະໂອລົດອີກພະອົງເຊິ່ງໃນຂະນະນັ້ນມີພະຊົນມາຍຸໄດ້ 7 ພັນສາ ຊົງລ້ຽງໄວ້

ສິ້ນພະຊົນ

ຫຼັງຈາກການຄອງລາດຂອງຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດກໍມີກຸ່ມຂຸນນາງຜູ້ໃຫຍ່ທີ່ບໍ່ເຫັນດ້ວຍກັບການຄອງລາດນັ້ນ ນຳໂດຍຂຸນພິເຣນທໍລະເທບ (ຕໍ່ມາຄືສົມເດັດພະມະຫາທຳມະລາຊາ) ໄດ້ຮ່ວມກັນວາງແຜນຫຼອກລໍ່ໃຫ້ຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດວ່າມີຊ້າງເຜືອກຕິດຜະເໜີຍດຫາກຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດສະເດັດໄປຄ້ອງຊ້າງກໍຈະເກີດບາລະມີແລະສິດທິທຳໃນການຄອງລາດ

ຕໍ່ມາເມື່ອຮອດວັນທີ່ສະເດັດທາງຊົນລະມາກຕາມລຳຄອງສະບົວເພື່ອໄປຄ້ອງຊ້າງເຖື່ອນທີ່ພະໜຽດວັດຊອງທີ່ຢ່ານຫົວລໍ ຝ່າຍຂຸນພິເຣນທໍລະເທບກໍນຳກຳລັງດັກຊຸ້ມທີ່ຄອງບາງປາໝໍ ເມື່ອເຮືອລ່ອງມາຮອດບໍລິເວນປາກຄອງສະບົວທີ່ບັນຈົບກັບຄອງບາງປາໝໍ (ສັນນິດຖານວ່າປະລິມົນທົນດັງກ່າວໃນປັດຈຸບັນຄືວັດເຈົ້າຍ່າ) ກໍມີການສະກັດຈັບຂຸນວໍລະວົງສາທິລາດກັບນາງພະຍາແມ່ຢູ່ຫົວສີສຸດາຈັນພ້ອມດ້ວຍບຸດປົງພະຊົນເສຍແລ້ວນຳພະສົບໄປສຽບປະຈານທີ່ວັດແຮ້ງ ແລ້ວຈຶງໄປທູນເຊີນພະທຽນລາຊາເຊິ່ງບວດຢູ່ທີ່ວັດລາຊະປະດິດສະຖານ ລາສິກຂາບົດມາຄອງລາດແມ່ນສົມເດັດພະມະຫາຈັກກະພັດ